3- mavzu. Iqtisodiy tebranishlar. Ishsizlik. Masalalarni yechilishi bo‘yicha namunalar

 
3-masala 
2005 yilda shartli mamlakatda quyidagi ishsizlik ko‘rsatkichlari mavjud edi: 
- friksion - 3%; tarkibiy -3%; davriy -10%. 
Nominal YaIM 27600 pul birligini tashkil etdi, Ouken koeffitsienti esa 2,5% 
ga teng.

---

YaIMning uzilishi miqdorini aniqlang. 
Yechish: 
Haqiqiy ishsizlik darajasi quyidagicha topiladi: 
friksion (3%) + tarkibiy (3%) va davriy (10%) = 16% 
Tabiiy ishsizlik darajasi quyidagichatopiladi: 
friksion (3%) + tarkibiy (3%) = 6% 
Potensial YaIMni Ouken qonunining matematik ko‘rinishidan foydalangan 
holda topamiz: 
Haqiqiy YaIM = potensial YaIM 
×







%
100
)
2
1
(
1
k
U
U
, 
bu yerda, U
1
– haqiqiy ishsizlik darajasi; U2 – tabiiy ishsizlik darajasi; k - 
Oukena koeffitsenti. Ma’lumotlarni formulaga qo‘yib, potensial YaIMni topamiz. 
27600 = Potensial YaIM
× 








100
5
,
2
10
16
1
; 
27600 = Potensial YaIM x 0,85 
Potensial YaIM = 27600 : 0,85 = 32470 (pul birl.) 
Agar haqiqiy ishsizlik tabiiy darajadan oshmasa, YaIM 32470 pul birligini 
tashkil etar edi. Davriy ishsizlik mavjudligi sababli iqtisodiyot 4870 pul birligi 
(32470-27600) qiymatidagi YaIMga ega bo‘la olmagan. 
4-masala 
Iqtisodiyotda tabiiy ishsizlik darajasi – 6%, haqiqiy ishsizlik 10%ni tashkil 
etadi. Ishlab chiqarish hajmi - 600 mln. so‘m. YaIMning ishsizlik darajasining 
o‘zgarishiga ta’sirchanligi koeffitsienti 3 ga teng. YaIM uzilishini aniqlang. 
 
Yechish: 
Ouken qonuniga ko‘ra: 
(Y – Y*) : Y* = -

(u – u*). 
(Y – Y*) : Y* = -3 (0,1 – 0,06) = -0,12 yoki 12%. 
(600 – Y*) : Y* = 0,12 

Y* = 682 mln. so‘m. 
Demak, YaIMning uzilishi davriy ishsizlik bilan bog‘liq, u quyidagini tashkil 
etadi: Y – Y* = 600 – 682 = -82 mln. so‘m.