3-maruza operasion tizimlar va ularning turlari. Elektron jadval muharrirlari. Ms excel dasturi. Multimediyaning asosiy tushunchalari. Audio va video axborotlar bilan ishlash asoslari. Taqdimot muharrirlari va ularda ishlash

 
 
 
 

---

VIDEOPLATA

Videoplata 

— 
bu, 
xususan, 
«Videoterminallar» bo’limida oldin ko’rib 
utilagan videonazoratchidir, lekin «tirik video» ni 
qo’llash 
uchun 
unda 
katta 
miqdordagi 
videoamallarning 
bajarilishini 
tezlashtiruvchi 
grafik akseleraciya mikrosxemasi bo’lishi kerak 
(umuman olganda mikrosxema-akselerator alohida platada ham joylashishi 
mumkin; shaxsiy kompyuterda MMX tipidagi mikroprocessorlarni ishlatganda bu 
mikroprocessorlar videamallarni tezlashtirishni o’ziga oladi, lekin akselerator 
videoplatada ham xalaqit bermaydi). 
Videoplatani (videonazoratchini) videoaxborot bilan ishlash uchun 
tanlashda birinchi navbatda quyidagilar talab qilinadi: o’tkazish qobiliyati, ranglar 
soni va akseleraciyaning zarurligini hisobga olish. 
Videoqamrash platasi va videonazoratchilar 

Videoqamrash platasi (video grabber, videograbber) video kadrlarni 

ushlash, ularni o’zgartirish (shu jumladan raqamlashni ham) va kompyuter 
xotirasiga yozishni bajaradi. 
Videoqamrash platalari ikki xil bo’ladi: 
Birinchi tip — 
«kadr grabberlari» 
(frame grabber) qo’zg’almas tasvirlarni 
ushlash uchun mo’ljallangan. 
Ikkinchi tip platalar — «ushlash platasi» (capture board) bir butun 
videofilmlarni qamrab olishi mumkin. Ular kompyuterda videokameradan yoki 
videomagnitofondan, toner bor bo’lganda yesa antennadan ham alohida televizion 
kadrlarni olish va ularning bog’langan ketma-ketliklarini kelgusida qayta ishlash 
va printerga yoki video qayta chiqarishga imkon beradi. 

---

Videosignalni 
raqamlashda 
axborotning katta to’plamlari (massivlari) 
shakllanadi. 
Shuning 
uchun 
jarayon 
dinamikasi bilan jiddiy muammolar paydo 
bo’ladi, 
negaki 
o’tkazish 
qobiliyati 
1024x750 piksellar bo’lgan bitta 256 ta 
rangli to’liq yekranli tasvirni jo’natish uchun 
1 Mbaytdan ortiqroq qiymatlarni o’zatish 
kerak bo’ladi, 10 va undan oshiqroq sekund 
talab yetilishi mumkin. Xatto 640x480 piksellar bo’lgan kuchsiz o’tkazishda 
qiymatlar sig’imi baribir katta — 0,5 Mbaytdan sal kamroq. 
Shuning uchun kadrlar o’lchamlari videoqamrash platalari bilan 
kichraytiriladi: masalan, butun yekranning o’tkazish qobiliyati 640x480 bo’lganda 
kadr 80x60, 160x 120 (odatda video uchun Windows 95 muxitida ishlatiladigan 
yekranning o’n oltidan bir qismi), 240x180 yoki 320x240 O’lchamga yega bo’ladi 
(hammasi piksellarda). Yuqori sifatli platalar (Creativ Lab Video Blaster va b.) 
mavjuddir, ular videokadrlarni to’liq yekranga chiqarib berishi mumkin, lekin ular 
ham, odatda, to’liq yekranli qamrashni amalga oshira olmaydi. 
Videofayllarning sig’imi katta bo’lganligi sababli ular o’zatishda va 
xotiraga yozishda siqiladi (videoma’lumotlarni komikroprotsessorressiya qilish 
bajariladi); rasmni qayta tiklashda teskari jarayon — dekomikropressiya bajariladi. 
Hozirgi vaqtda ma’lumotlarni siqishning ham dasturli, ham apparat yo’li bilan 
amalga oshiriladigan bir nechta usullari mavjud. Qiymatlarni siqish vositalarini 
odatda KODEK deb ataladi. Masalan, Motion JPEG, INDEO, Cinepak va b. 
KODEK lar keng tarqalgandir. 
Ikkinchi tipdagi videoqamrash platalari, ko’rsatilgan qiyinchiliklarga 
qaramasdan, haqiqiy vaqt oralig’ida dinamik tasvirlarni — "tirik video" ni yaratish 
va qayta ishlash bo’yicha keng istiqbollar yaratadi. 

---

Videotexnologiyaning apparat vositalariga umumqabul qilingan standartlar 
hozircha ishlab chiqilmagan, shuning uchun boshqarish (videonazoratchi), 
videosignalni qayta ishlashni tezlashtirish (akseleratorlar), videokadrlarni ushlash 
(videofabberlar) va ma’lumotlarni siqish vazifalarini birdaniga bir nechta 
vazifalarni ta’minlovchi alohida platalar ham, integrallashgan platalar ham 
bajaradi. Bu jihatdan Intel video texnologiyasi maqbuldir, u video bilan shaxsiy 
komyuterda samarali ishlash imkomini beradi. 
INDEO (uning oldingi versiyasi DVI — Digital Video Interactive) xatto 
80486 mikroprotsessor mavjud bo’lgan kompyuterda video bilan ishlash imkonini 
beradi, bunda faqat bitta karta ishlatiladi — Intel 750 mikroprotsessori asosidagi 
Intel Smart Video Recorder kengaytirish kartasi 
videotasvirni ushlash, siqish 
va 
qattiq diskdagi faylga 
yozishni 
bir qadamda bajarishni ta’minlaydi (haqiqiy vaqtda 
biror-bir boshqa maxsus videoplatalarsiz). Boshqa platalardan farqli ularoq, Intel 
Smart Video Recorder videoqayta ishlash uchun kompyuter mikroprotsessorini 
ishlatmaydi, u o’zining xususiy Intel 750 protsessoriga yega bo’lib, uning quvvati 
videoning sifati yaroqli bo’lishi uchun etarlidir. 
INDEO-texnologiya videotasvirning sifatini, tezligini va o’tkazish 
qobiliyatini xatto ko’proq avtomatik adaptatsiya qiladi, bo’lar bilan kompyuterning 
imkoniyatlari to’liq; ishlatiladi. Xususan, u 16,7 mln tagacha turli xil rang tuslarini 
ta’minlagan holda, kadr o’lchamlarini 160x120, 240x180 va 320x240 (piksellarda) 
oraliqdagi o’lchamlarda o’zgartirishi mumkin.
Smart Video Recoider kartasi kompyuterning tizimli platasiga ISA 
kengaytirish shinasining slotiga (katlaniga) o’rnatilishi mumkin.