3 McCarthy, O'Dell English vocabulary in use pdf

4890 “Boshqa debitorlarning qarzlari” - ushbu schyotda korxonaning boshqa 
yuqoridagi schyotlarda aks ettirilmay qolgan olinadigan joriy to‘lovlarining holati va 
harakati aks ettiriladi.  
Shubhali qarzlar bo‘yicha rezervlarning hisobi. To‘lovi shubhali bo‘lgan 
debitorlik qarzlarni hisobot davrlari bo‘yicha bir maromda hisobdan chiqarib borish 
maqsadida korxonalar maxsus rezerv tashkil etishlari mumkin. Ushbu rezervni tashkil 
etishning ikki usuli mavjud: 
1-usul. Sotilgan tovarlar hajmiga nisbatan hisoblash usuli. Ushbu usulda har 
oylik rezerv summasi naqdsiz yo‘l bilan sotilgan tovarlar hajmini rezervga ajratma 
qilishning foizlarda belgilangan me’yoriga ko‘paytirish va 100 foizga bo‘lish orqali 
aniqlanadi. Aniqlangan summa yil boshidan boshlab mavjud bo‘lgan shubhali qarzlar 
rezervi summasiga qo‘shib boriladi, ya’ni uni ko‘paytiradi. Shubhali deb tan olingan va 
kelib tushishi dargumon bo‘lgan qarzlar tashkil etilgan rezerv hisobidan hisobdan 
chiqariladi. 
2- usul. Debitorlik qarzlari summasiga nisbatan hisoblash usuli. Ushbu usulda 
mavjud debitorlik qarzlari to‘lovi o‘tib ketgan muddatlari bo‘yicha guruhlab chiqiladi ( 
masalan , 30 kungacha, 60 kungacha, 90 kungacha, 90 kundan ortiq va shu kabi). Har bir 
guruh bo‘yicha debitorlik qarzlarning umumiy summalari topiladi va ushbu summalardan
shubhali qarzlar rezerviga foizlarda belgilangan me’yorlar bo‘yicha ajratmalar qilinadi. 
To‘lov muddatlari qanchalik ko‘p bo‘lsa, rezervga ajratmaning me’yori ham shunchalik 
katta bo‘ladi. Barcha guruhlar bo‘yicha topilgan rezerv summalari jami shubhali qarzlar 
PDF created with pdfFactory trial version 
www.pdffactory.com

---

151 
rezervini tashkil etadi. Agar oldingi davrlarda rezerv schyotida ishlatilmayin qolingan 
summa mavjud bo‘lsa, u holda rezervga oxirgi ajratmani qilishda ushbu summa 
kamaytiriladi, agar oldingi davrlarda rezerv schyoti manfiy summaga ega bo‘lgan bo‘lsa, 
ya’ni ishlatilgan summa tashkil etilgan summadan ko‘p bo‘lgan bo‘lsa, u holda oxirgi 
ajratma summasiga ushbu manfiy summa miqdori ham qo‘shib hisoblanadi.
Shubhali qarzlar rezervini tashkil etishning tanlangan usuli, rezervga ajratmalarning 
foizlarda belgilangan me’yorlari korxonaning hisob siyosatida ko‘rsatilgan bo‘lishi 
lozim. Har ikkala usulda ham tashkil etilgan rezerv
4910 “ Shubhali qarzlar bo‘yicha rezerv” kontraktiv schyotida hisobga olinadi. Rezervga 
ajratmaga quyidagi buxgalteriya yozuvi qilinadi: