236
3- bo‘lim. Audit asoslari
Xiy-bob. Auditning predmeti va metodi
14.1. Auditning mohiyati, turlari, maqsadi va vazifalari
Bozor munosabatlariga asoslangan iqtisodiyotga o‘tish xo‘jalik yurituvchi
sub’ektlarning moliyaviy hisobotlarini xolis tekshiruvdan o‘tqazish, ularning realligini
ekspert qilish , shu asosda moliyaviy hisobotga xolis xulosa berish, shuningdek
mavjud
xato va kamchiliklarni bartaraf etish bo‘yicha kasbiy maslahatlarni berish, hisob-
kitoblarni
tiklash va yuritib berish, biznes reja va soliq deklaratsiyalarini tuzib berishdan
iborot maxsus
«audit» deb atalmish faoliyat turini, shuningdek maxsus
«audit» deb
atalmish iqtisodiy fanni vujudga kelishiga asos soldi. Ushbu
faoliyat turi va maxsus
iqtisodiy fan bizning mamlakatimiz hayotiga mustaqillikga erishilgandan keyin kirib
kelgan bo‘lsa, bozor munosabatlari rivojlangan mamlakatlarda u juda uzoq yillardan beri
mavjud va rivojlanib kelmoqda. Mustaqil auditorlik faoliyati, manbalarga ko‘ra, 150 yil
oldin yevropa mamlakatlarida paydo bo‘lgan, uning vatani sifatida buyuk britaniya tan
olinadi
3
.
Oxirgi o‘n ikki yil ichida respublikamizda auditga bo‘lgan
qiziqish, unga bo‘lgan
e’tibor keskin oshdi. Respublikamizning qonun chiqaruvchi organi va hukumati
auditning ahamiyatini o‘z vaqtida anglab mhd ichida birinchilar qatorida «auditorlik
faoliyati to‘g‘risida qonun»ni mustaqilligimizning dastlabki yillaridayoq (1992 yil )
qabul qildi va uni hayotga tadbiq etdi. 2000 yilda ushbu qonun yangi tahrir va boyitilgan
mazmunda qayta tasdiqlandi. O‘tgan o‘n ikki yil ichida respublikamizda 400 tadan ortiq
auditorlik tashkilotlari, ular atrofida jipslashgan 5000 ga yaqin
auditorlar sinfi vujudga
keldi. Respublikamiz olimlari, iqtisodchilari audit bo‘yicha katta izlanishlarni olib
bordilar, auditga bag‘ishlangan ko‘pgina darslik va o‘quv qo‘llanmalar, ma’ruza
matnlari, risolalar, ilmiy maqolalar chop etildi
4
. Chet elda ko‘p yillardan beri maxsus fan
sifatida o‘qitilib kelinayotgan auditga doir ayrim adabiyotlar rus va o‘zbek
tillariga
tarjima qilindi
5
.
Xo‘sh, audit o‘zi nima? U nima uchun zarur? Qanday audit bugun bizga kerak?
Auditning maqsadi, funksiya va vazifalari nimalardan iborot?
Harakatdagi qonunlarda, me’yoriy
hujjatlarda, darslik va o‘quv qo‘llanmalarida
ushbu savollar turlicha yoritilgan.
Dostları ilə paylaş: 
