3-Modul. Boshlangʻich ta’limda tarbiya nazariyasi

Tarbiyaviy ishlarning izchilligi, tizimliligi hamda birligi.
Yoshlar bilan olib boriladigan har bir tarbiyaviy ish butun tarbiya ishlarining ajralmas bir qismi sifatida amalga oshirilganda uning ta’siri kuchli boʻladi.
Tarbiya ishidagi izchillik va tizimlilik shundan iboratki, har bir tarbiya ishi maktabning umumiy tarbiyaviy rejasiga asosan ma’lum izchillikda amalga oshiriladi, oldingi ishlarning mantiqiy davomi sifatida tarbiya sohasida qilinayotgan ishlarni rivojlantiradi, mustahkamlaydi va yanada yuqori darajaga koʻtaradi. Tarbiya ishida izchillik juda muhimdir. Tarbiyachi avvaliga bolalardan biror narsani talab qilib, soʻngra oʻzining bu talabini unutib qoʻysa yoki oʻzi bu talabga xilof ish tutsa, bu hol tarbiyaga juda yomon ta’sir qiladi. Pedagog biror tarbiyaviy tadbir uyushtirishni yoshlarga va’da qilib, sal orada va’dasini esdan chiqarib qoʻysa, oʻquvchilar bunday oʻqituvchiga ishonmay qoʻyadilar. Har bir pedagogning ishi bilan soʻzi bir boʻlishi lozim. Bolalarga birdaniga juda koʻp talab va qoidalarni taqdim qilish mumkin emas. Ularga tarbiya va ta’lim berishda uzluksizlik va tizimlilikka rioya qilish kerak. Tarbiya berishda tizimlilik qoidasi tarbiyani amalga oshiradigan barcha boʻgʻinlarning – oila va maktab, bolalar va yoshlar tashkiloti, jamoatchilik, mahalla faollari, maktabdan tashqari tarbiya muassasalarining hamjihatlik va bamaslahat ish koʻrishini nazarda tutadi.
Oʻquvchilarga tarbiyaviy ta’sir koʻrsatishda izchillikka rioya qilish, muomalani avvaligicha davom ettirish va bir xil talab qoʻyish muvaffaqiyat qozonishning eng muhim shartlaridan biridir. Afsuski, amalda ba’zan oila maktabning talablarini qoʻllab-quvvatlamaydigina emas, balki oʻquvchiga teskari ta’sir koʻrsatadi. Tarbiya uzoq muddatli, murakkab jarayon boʻlib, unda ota-ona, oʻqituvchi, jamoatchilik va boshqalar qatnashadi. Shu sababli ularning ishida izchillik va davomiylik boʻlishiga rioya etish, yoshlarning tarbiyalanganlik darajasini, tarbiya usullari va shakllarini oʻz vaqtida aniqlab olish muhimdir.
Tarbiya jarayonida tizimlilik va izchillikni ta’min etadigan muhim shartlardan biri tarbiya sohasidagi bilim, koʻnikma va malakalarni egallash hamda mustahkamlashda uygʻunlikka rioya etishdir. Tarbiyaviy ishlarning barchasida bolalarda mavjud boʻlgan bilim, koʻnikma, malakalar va odatlarga hamda ularning turmush tajribalariga suyanish lozim.
Har bir odam oʻz hayot yoʻlida qancha muvaffaqiyatlarga erishgan yoki imkoniyatlarni qoʻldan boy bergan boʻlsa, buning hammasiga, avvalo uning fe‘l-atvori, olgan tarbiyasi sababchidir. Shu boisdan tarbiyaviy ta’sirdagi tizimlilik faqat yoshlarni emas, balki aholining barcha qatlamini qamrab olishi kerak.