4 Ma’ruza Mavzu: Strukturaviy genomika. Funksional genomika. Reja

№4 Ma’ruza
Mavzu: Strukturaviy genomika. Funksional genomika.
Reja: Strukturaviy genomika.

1. 
   Genlarni aniqlash va ularni funktsiyalarini o‘rganish usullari. Genlar ekspressiyasi va uning asosiy belgilari, Real-time PCR molumotlarini kompyuterda tahlil qilish.
   
2. 
   Transkriptomika, transkriptsiya faktorlari, oqsil polimorfizmi, oqsil foldingi, molekulyar operonlari, genomning regulyator, transkriptsiya, translyatsiya qismlari.
   

Reja: Funktsional genomika.

3. 
   Mikro RNKlar va ularning ahamiyati. k-DNK va EST-markerlar, k-DNK kutubxonasini olishning yangi texnologiyasi,
   
4. 
   UGene klasteri. Gen-nokaut, RNK interferensiya (RNAi) va uning printsipi, asosiy xususiyati va mexanizmlari, mikroerrey, sayzer.
   

Tayanch iboralar: Mikro RNK, k-DNK, EST-marker, UGene, Gen-nokaut, RNK interferensiya, mikroerrey, sayzer.

1. 
   Genlarni aniqlash va ularni funktsiyalarini o‘rganish usullari. Genlar ekspressiyasi va uning asosiy belgilari, Real-time PCR molumotlarini kompyuterda tahlil qilish.
   

Genlar irsiyatning molekulyar substrati hisoblanadi. Genomdagi genlarning tuzilishi va lokalizatsiyasi organizmning xususiyatlarini belgilaydi. Genomning ishlashi jarayonida va genomning atrof-muhit omillari bilan o'zaro ta'siri natijasida DNKda mutatsiyalar paydo bo'ladi. Mutatsiyalar hujayra va to'qimalar almashinuvini buzishi mumkin, bu genetik kasallikka olib keladi. Rekombinant DNK usullari molekulyar diagnostikaning yuqori aniqlikdagi va shuning uchun aniqroq va ma'lumotli yangi usullarini ishlab chiqish uchun zarur shart-sharoit yaratdi. Molekulyar yondashuvning mutlaq ustunligi shundan dalolat beradiki, faqat fenotipik jihatlarni aniqlash bilan chegaralangan boshqa diagnostika usullaridan farqli o'laroq, genotipni to'g'ridan-to'g'ri o'rganishga qaratilgan DNK tahlili birlamchi buzilishlarni (mutatsiyalarni) o'rganadigan yagona usuldir, keyin esa kasallikning asosiy sababi.
Rekombinant DNK texnologiyalari normal genlar va/yoki ularning mutant variantlarini aniqlash, mutant gen tashuvchilarni aniqlash, tug‘ilishdan oldin yoki simptomatik bosqichda genetik patologiyani aniqlash va yaqin kelajakda gen terapiyasini o‘tkazish imkonini beradi. Maqsadga qarab genlarni molekulyar o'rganish ko'p jihatdan amalga oshirilishi mumkin:
1. Genning birlamchi tuzilishini aniqlash uchun DNK ketma-ketligi;
2. Genning genomdagi o'rnini aniqlash uchun Southern blot usuli;
3.Gen ifodasini aniqlash uchun Northern blot usuli (mRNK tahlili);
4. Protein gen mahsulotini aniqlash uchun Western blot usuli;
5. Oddiy yoki mutant genni aniqlash uchun PCR usuli;
Molekulyar biologiya laboratoriyalarida sanab o'tilgan usullarning turli xil variantlari qo'llaniladi.