4-mavzu: meva va sabzavotlarni saqlash usullarstrrepla

4-MAVZU: MEVA VA SABZAVOTLARNI SAQLASH USULLARI


R e j a:

1. 
   Sabzavot va mevalarni saqlashning ahamiyati.
   
2. 
   Meva va sabzavotlarni saqlash usullari. Saqlash sharoiti.
   
3. 
   Meva-sabzavot turlarini saqlash texnologiyasi-kartoshka, karam, ildiz mevaliklar, piyoz sarimsoq, pomildori bodring, tarvuz, qovun, olma nok, uzum va danakli mevalarni saqlash.
   
4. 
   Meva-sabzavotlarni saqlashning xalq usullari.
   
5. 
   Ayrim mevalar va uzumni saqlash
   

Tayanch iboralar: nisbiy namlik, poliyetilen xalta, konteyner, yashik, qirindi, karbonat angidrid, boshqariladigan gaz muhiti, etilen, antiseptik vositalar, fumigatsiya.
1. Kartoshka oziq-ovqat, em va texnik maqsadda keng foydalaniladi. Uning xalq xo‘jaligidagi ahamiyati katta bo‘lib, xalqda «ikkinchi non» so‘zlari bilan ifodalanadi. U yuqori darajada saqlash bilan boshqa sabzavotlardan ajralib turadi. Mamlakatimizda yil bo‘yi turli maqsadni ko‘zlab mllionlab tonna kartoshka saqlanadi. Saqlash usullarini takomillashtirish va isrofni kamaytirish katta iqtisodiy samara beradi.
Kartoshkani saqlash muddati va isrof miqdori asosiy ko‘rsatkichlari bo‘lib, hosil yig‘ib olingandan keyin chuqur tinchlik davridagi biologik xususiyatlarini anglatadi. U 1-3 oy davom etadi va navga, etishtirish hamda saqlash sharoitlariga bog‘liqdir.
Kartoshkani saqlash sharoitini belgilashda nav, saqlash davridagi fiziologik holatiga va xo‘jalikda foydalanishi inobatga olinadi. Oziq-ovqat maqsadida foydalaniladigan kartoshkani saqlashda quyidagi davrlar belgilanadi: hosilni yig‘ib olingandan keyingi davolash-etilishi, chuqur va majburiy qismlarni o‘z ichiga olgan asosiy davr va bahorgi unish davriga bo‘linadi.
Davolash-etilish davri etilishi va mexanik shikastlarni bitishiga qarab bir necha kundan 2-3 xaftagacha davom etadi. Davolanish - etilish davrida bu jarayonlarni o‘tishi uchun sharoit yaratish kerak. Bunda harorat +15 +20⁰ va havoning nisbiy namligi 85-95 foizligi ma’qul. Davrning oxirida harorat +10⁰ gacha tushirilib, mevalarni sovutishga o‘tiladi. Davolash davridan so‘ng harorat taxminan +2 +4⁰, navga qarab belgilanadi, chunki xuddi shu sharoitda mevalarda moddalar almashinishi balans holga kelib, sekinlashishi kuzatiladi.
Kartoshka sovutish, ya’ni davolanish davridan asosiyga tezda o‘tkaziladi va mevalarni uzoq saqlashga, unmaslikka, hamda mikrobiologik buzilishni oldini olishga erishiladi. Odatda, tabiiy shamollatilatiladigan omborlarda bu 40-60 kun, faol shamollatilatiladigan omborlarda esa 20-30 kun davom etadi, ya’ni harorat bir kecha-kunduzda 0,5-1⁰ga pasaytirilib boriladi. Asosiy saqlash davrida havoning nisbiy namligi 90-95 foiz bo‘lishi kerak.
Bahorgi davr ma’suliyatli hisoblanadi, chunki fevralning oxiri martning boshlarida mevalarda kurtaklar o‘sa boshlaydi. Kurtaklarni o‘sishini to‘xtatish uchun bu davrda asosiy davrga nisbatan 1-3⁰ pasaytiriladi. SHunday qilib, mevalardagi kurtaklarni o‘stirmasdan aprelning oxiri mayning boshlarigacha saqlashga erishish mumkin. Yana ham uzoq muddatga kartoshkani saqlash uchun sovutgichlarda, o‘sishni to‘xtatadigan kimyoviy preparatlardan va radioaktiv nurlanishdan foydalanish mumkin.
Kartoshka urug‘lik maqsadida +2 +4⁰ S haroratda saqlanadi. Qovuriladigan kartoshka tayyorlash uchun mo‘ljallangan mevalar uchun alohida sharoit yaratiladi. Qandlar miqdorini ko‘payishiga yo‘l qo‘ymaslik uchun harorat +8+10⁰S atrofida bo‘ladi. Agar qayta ishlash muddati kechiktirilsa avval odatdagi haroratda, ya’ni 4⁰S, qayta ishlashga 1-2 hafta qolganda esa +10 +15⁰S gacha oshiriladi.