4. mexatronika tizimlarini avtomobil transportlarida qo`llash reja

5.5-rasm. Adaptiv kruiz-kontrol  tizimining asosiy vazifalari 

ACC tizimi tarkibiga masofa datchiklari, boshqarish bloki va ijro qurilmalari 

kiradi.  Masofa  datchiklari  oldinda    harakatlanayotgan  avtomobilning  tezligi  va 

ungacha  bo`lgan  masofani  o`lchash  uchun  xizmat  qiladi.  Masofa  datchiklari 

sifatida radar va lidarlar ishlatiladi. 

Radar  (ingl.  Radar,  Radio  Detection  and  Ranging  –  radioaniqlash  va 

masofani  o`lchash)

3

  –  ob`ektga  elektrmagnit  to`lqinlarni  yuboradi  va  qaytish 

signali  -  aks-sado  (exo)ni  qabul  qilib  oladi.  Oldinga  ketayotgan  avtomobilning 

tezligi qaytgan to`lqinning chastotasi o`zgarishi bo`yicha, avtomobilgacha masofa 

esa  -    signal  qaytish  vaqti  bo`yicha  aniqlanadi.  Olingan  parametrlar  elektrik 

                                                           

3

 Bowen, Edward George. Radar Days. — CRC Press, 1998. 

---

Yunusali1987 

7 

 

signalga o`zgartiriladi va boshqarish blokida yuboriladi.  

Lidarda  (ingl.  Lidar,  Light  Identification  Detection  and  Ranging  –nur 

yordamida  masofani  aniqlash  va  o`lchash)

4

    infraqizil  lazer  nurlaridan 

foydalaniladi.  Ular  ishlash  printsipi  radarga  o`xshash  va  radarga  nisbatan  arzon 

turadi,  lekin  ish  faoliyati  aniqligi  ob-  havo  sharoitiga  bog’liq,  shuning  uchun 

premium-klass  avtomobillarda  radarlar  ishlatiladi.  Masofa  datchiklari  asosan 

oldingi  bamperda  yoki  radiator  panjarasida  o`rnatiladi.  Faoliyat  radiusi  150  m  ni 

tashkil qiladi.