4-semestr O‘quv-uslubiy majmua toshkent – 2014

1-ilova
Blis-so’rov savollari.

1. 
   Arxegoniyning xizmati nimada, va tuzilish?
   
2. 
   Yusintoifalar bo’limi vakillarida naslga aylanish?
   
3. 
   Sfagnumyusini qanday tuzilishga ega?
   
4. 
   Funariya moxining tarqqiyot sikli qanday o’tadi?
   

2-ilova







YUKSAK O’SIMLIKLAR (SORMOVIONTA)
Yuksak o’simliklarning ko’pchiligi vegetativ organlarga (poya, barg, ildiz) ega bo’lishi va shuningdek, markaziy silindr - o’tkazuvchi to’qimalarining bo’lishi, hamda maxsus urg‘ochi jinsiy organ - arxegoniyni bo’lishi bilan xarakterlanadi. Gulli yoki - yopiq urug‘li o’simliklar (magnoliyatoifa esa urug‘kurtakga ega bo’lishi va meva hosil qiladigan organ - gulning bo’lishi bilan xarakterlanadi.
Yuksak o’simliklar uzoq davom etgan evolyusion taraqqiyot natijasida asta - syokin quruqlikka moslashaborgan. Natijada vegetativ organlari murakkablasha borgan.
Lyokin, yuksak o’simliklarga kiritilga moxlar yoki yo’sintoifa bo’limi vakillari ildizga, markaziy o’tkazuvchi to’qimalarga ega emas va ularning ko’pchilik vakillari tallomli o’simliklar hisoblanadi. Bu bo’limning yuksak o’simliklar bo’limiga qo’shilishiga sabab, ularda ham urg‘ochi jinsiy organ - arxegoniyning bo’lishidir.
Yuksak o’simliklar quyidagi asosiy bo’limlarga bo’lanidi.
1. Yo’sintoifa bo’limi (Bryophyta).
2. Psilofittoifalar yoki Rinofittoifa bo’limi (Rsilophyta, Rhniophyta).
3. Psilottoifa bo’limi (Psilotophyta).
4. Plauntoifa bo’limi (Lycopodiophyta).
5. Qirqbo’g‘intoifa bo’limi (Eguisetophyta).
6. Qirqquloqtoifa bo’limi (Pterophyta).
7. Qarag‘aytoifa (ochiq urug‘lilar) bo’limi (Pinophyta).
8. Magnoliyatoifa yoki gulli (yopiqurug‘li) o’simliklar bo’limi (Magnoliophyta).
Yuksak o’simliklar 300000 ortiq turga ega bo’lib, xilma -xil ekologik muxitda keng tarqalgan.


Yo’sintoifa bo’limi (Bryophuta).
Yo’sinlar o’zining oddiy tuzilganligi bilan boshqa yuqori o’simliklardan ajraladi. Oliy formalari poya bilan barglarga ajralgan bo’lsa, tuban vakillarining tanasi esa - er bag‘irlab yotadigani tallomdan iborat. Ildizlar o’rnida esa rizoidlar bo’ladi. Moxlarning anatomik tuzilishi ham juda sodda bo’lib, to’qimalarga yaqqol ajralmaydi.
Nasllar gallanishi aniq bilinadi. Jinsiy nasl (gametofit) ustun nasl hisoblanadi. Jinssiz organlar (sporofit) kam taraqqiy qilgan va hamisha gametofit bilan bog‘langan bo’ladi. Jinsiy organlar - anteridiy (erkak organ) na arxegoniy (urg‘ochi organ) dir.
Moxlarda jinsiy nasl - gametofitning ustun turishi bilan boshqa yuksak o’simliklardan farq qiladi.
Yo’sinlar yoki moxlar vegetativ yo’l bilan ham ko’payishi mumkin. Ular tahminan 35 ming turga ega bo’lib, bir nechta sinfga bo’linadi:
1. Antoserotsimonlar (Anthocerotapsida)
2. Jigarsimonlar (Hepaticopsida)
3. Poyabargsimon moxlar (Musci), yoki haqiqiy moxsimonlar (Bryapsida)