434 masalalar yechish orqali boshlang’ich sinf

1-masala.
Bir qutida 8 ta olma bor bu olmalar ikkinchi qutidan 5 ta ortiq. 
Ikkinchi qutida nechta olma bor. 
Yechish: 
8-5=3 ta (olma) 
Javob:
Ikkinchi qutida 3 ta olma bor. 
2-masala.
Vali 6 ta quyon rasmini chizdi. Valini chizgan rasmlari Zokirni 
chizgan rasmlaridan 2 ta ortiq. Zokir nechta quyon rasmini chizdi? 
Yechish:
6-2=4 ta. 
Javob:
Zokir 4 ta quyon rasmini chizdi. 
Sodda masalalardan yig’indi va qoldiqni topishga doir masalalar. 
3-masala.
Ahmad 3 ta qo‘g’irchoq va ikkita koptok rasmini chizdi. Ahmad 
nechta o‘yinchoq rasmini chizdi? 
Yechish:
3+2=5 ta. 
Javob:
Ahmad 5 ta o‘yinchoq rasmini chizdi. 
4-masala.
Zokir olma daraxtidan 7 ta olmani oldi va 3 tasini edi. Zokirda nechta 
olma qoldi? 
Yechish:
7-3=4 ta (olma). 
Javob:
Zokirda 4 ta olma qoldi. 
5-masala
. Stol ustida 4 ta qizil qalam bor edi yana unga 4 ta ko‘k qalamni 
qo‘shdi. Stol ustida nechta qalam bor edi: 
Yechish:
4+4=8 ta 

---

437 
Javob:
Stol ustida 8 ta qalam bor edi. 
Sodda masalalarni turlaridan yana biri sonni nechta birlik ortirish yoki 
kamaytirishga doir masalalar. 
6-masala. 
Ahmadda 6 ta, Salimda esa undan 2 ta ortiq qalam bor. Salimda nechta qalam 
bor? 
Yechish:
6+2=8 ta (qalam) 
Javob:
Salimda 8 ta qalam bor. 
7-masala. 
Salim 4 ta qizil mashina rasmini Ahmad esa 3 ta yashil mashinaning rasmini 
chizdi. Ikkalasi nechta mashina rasmini chizdi? 
Yechish:
4+3=7 ta. 
Javob:
Ikkalasi 7 ta mashina rasmini chizdi. 
Matnli masalalar yechish bolalarda avvalo mukammal matematik tushunchalarni 
shakllantirish ularning programmada belgilab berilgan nazariy bilimlarini o‘zlashtirish bilan 
birga o‘quvchilarning fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishda muhim ahamiyatga ega. 
Masalan: Agar biz o‘quvchilarda qo‘shish haqida to‘g’ri tushuncha shakillantirishni istasak, 
buning uchun bolalar yig’indisini topishga doir yetarli miqdorda sodda masalalarni deyarli 
har gal to‘plamlarni birlashtirish amalini bajarib yechishlari zarur. Masalan: quyidagi 
masala berilgan. 
Ahmadda 6 ta rangli va 3 ta oddiy qalam bor. Ahmadda hammasi bo‘lib nechta 
qalam bor? 
Buni yechish uchun oldin 6 ta cho‘p oladilar va buning yoniga yana 3 ta cho‘pni 
surib qo‘yadilar va hammasi bo‘lib nechta cho‘p bo‘lganini sanaydilar. So‘ngra masalani 
yechish uchun 6 ga 3 ni qo‘shish kerakligi va hosil bo‘lgan 9 son bu ikki sonning yig’indisi 
bo‘lishini tushuntiradi. Shunga o‘xshash masalalarni ko‘plab yechib bolalar qo‘shish amali 
haqidagi tushunchalarni asta-sekin egallab boradilar va uni umumlashtrish asosida qo‘shish 
uchun ularni birga sanash kerakligini tushunadilar. Masalan: amalning noma‘lum 
komponentini topishga doir masalani yechayotib o‘quvchilar arifmetik amallarning 
komponentlari va natijalar orasidagi bog’lanishni ajratish va uni masalalar yechishda 
qo‘llashga harakat qiladilar. 
Masalalarda aniq material bo‘lib ular yordamida o‘quvchilarda yangi bilimlar 
vujudga keladi hamda uni yechish jarayonida fikrlash amallarini bajarishga o‘rganadilar. 
Bunga 1-sinf matematika darsligidagi sodda masalalardan keltiramiz.