441 Araştırma Makalesi (Research Article )

EBEVEYN YAKLAŞIMLARININ ÇOCUKLARIN İLETİŞİM 
BECERİLERİNE ETKİSİ 
Çocuk için öğrenme evde aile ile başlar.
Bir çocuğun öğrenmesi ve sosyalleşmesi, 
ailenin çocuğun birincil sosyal grubu olması nedeniyle en çok etkilendiği
yerdir
(
Kır, 2006).
Bununla birlikte, çocukların en yaygın öğrenme yolu günlük 
yaşamı gözlemlemektir. Çocuğun anne ve babası ile arasındaki iletişim yoluyla 
öğrendikleri, kendi problemlerini nasıl çözeceği konusunda hayatlarının geri 
kalanına taşıyacağı en önemli etkenlerden biridir. Dolayısıyla çocuğun gelişimi, 
çevresiyle olan etkileşimi ile doğru orantılıdır. Aileler, çocukların içinde 
bulundukları durumlarda, onların nasıl desteklenmesi gerektiğini bildiklerinde, 

---

445
Hüseyin KAZAN, Seyran SARISOY
buna en uygun olan tutumu sergileyebileceklerdir. Anne-babası tarafından hem 
başarıları hem yanlışları destekleyici ve yol gösterici bir tutumla desteklenen 
çocuklar sağlıklı bir kişilik gelişimi gösterebilirler (Özel ve Zeyrut, 2007). Anne 
ve babanın etkili iletişim becerilerilerini bilmesi ve doğru kullanabilmesi çocuğa 
pozitif yönde desteklemeleri için fayda sağlayabilir.
Ebeveynlerin çocuklarıyla açık ve etkili bir şekilde iletişim kurabilmeleri, 
doğumundan itibaren çevresiyle iletişim kurma yolları öğrenmeye çalışan çocuk 
için önemlidir.
Çünkü
çocuklar ebeveynlerini izleyerek nasıl iletişim kuracaklarını 
öğrenirler. Etkili bir iletişim gerçekleştiğinde ebeveynler ve çocukları arasındaki 
ilişkiler de büyük ölçüde sağlıklı bir şekilde gelişme gösterecektir. Sağlıklı iletişim 
becerileri, çocuklara tüm yaşamları boyunca fayda sağlayacaktır. (Zolten ve Long, 
2006). Bu bağlamda, ebeveynlerin iletişim becerilerinden; duyarlı-yanıtlayıcı 
olma, duygusal-ifade edici olma, başarı odaklı-yönlendirici olma, etkileşimde 
sıcak olma, yaratıcı olma ve keyif alma gibi özelliklerinin çocukların farklı 
gelişimsel özellikleri ile ilişkili olduğunu ortaya koyan çalışmalar bulunmaktadır 
(Diken, Topbaş ve Diken, 2009). 
Örneğin; ebeveynler, çocuklara akran iletişimi 
için yeterli fırsat sağladığında ve iletişimlerini desteklediklerinde, çocukların 
toplum yanlısı davranışlarının gelişimine katkı sağladığı ve akranlarıyla iletişim 
kurma sıklığını arttırdığını göstermektedir (Ladd ve Hart 1992). Genel anlamda 
ebeveyn- çocuk ilişkisi çocukların sosyal ilişkilerini, duygu düzenleme becerilerini 
ve özyeterliklerini hem pozitif hem de negatif yönde etkileyen aracılar olarak 
değerlendirilmektedir (Lindsey ve Mize, 2000). Destekleyici araçlardan biri olan 
övgü, çocukların istendik davranışlarının devamını sağlamada önemli bir geri 
bildirimdir. Çocuklar istenmedik davranışları ile daha fazla dikkat çektiklerini
farkettiklerinde, ilgi çekmek için bu bu yola başvurmayı seçecektir (Henderlong 
ve Lepper, 2002). Çocuklara sözlü bir şekilde ifade edilen şeylerin, beden dili ile 
çelişmemesine dikkat etmek gerekir. Ses tonu, yüz ifadesi jest ve mimikler ile 
verilen sözsüz sinyaller ile birlikte yapılan övgü ve destekleyici ifadeler çocuğun 
kafasını karıştıracak, olumusuz sonuçlar doğuracaktır (Wertheim, 2008). Bu 
nedenle çocukla iletişimde her konuda tutarlı olmak iletişimi sağlıklı kılan önemli 
becerilerden biridir. Çocuğa karşı tutarlı ve anlam kargaşasına sebep olamayacak 
şekilde yaklaşırken çocukların her yaşta ve gelişim evresinde ihtiyaçlarını bilmek, 
onlara doğru rehberlik edebilmede ve anlamada kolaylık sağlayabilir.
Çocukların gelişimlerinin her aşamasını bilmek, her dönemin farklı ihtiyaç ve 
becerilerini desteklemek ebeveynlerin ve çocuk ile iletişimde olan ya da bakımını 
üstlenen herkesin görevi ve sorumluluğu olmasının, çocuk için faydalı olacağı 
düşünülmektedir. Çocuk Hakları Sözleşmesi bu sorumlulukta çocuğu birey olarak 
kabul edip öncelikle ona saygı gösterecek olan anne ve babayı işaret etmektedir 
(Dağ ve diğerleri, 2015). Bu anlamda çocukların birey olarak kabulünden yola 
çıkılarak, çocukların hakları Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları sözleşmesi ile 
tanımlanmıştır. Tanınan bu haklardan başlıcaları; isim ve vatandaşlık hakkı, 
kimliğin korunması hakkı, ana-baba ile yaşama hakkı, eğitim hakkı, vicdan ve din 

---