5- ma`ruza: intellektual mulk vositalari

Modda
Modda - element va ingredientlarning o’zaro bog’lanishidan sun`iy tayyorlangan materiallar birikmasidan iborat. Unga qorishmalar, qotishmalar, kimyoviy birikmalar va boshqalar kiradi.
Yangi modda tarkibidagi hamma ingredientlarning o’zini yangiligi bilan yoki ma`lum bo’lgan ingredientlarni qancha miqdorda qo’shilishi bilan farqlanishi mumkin.
Ixtiro ikki xil bo’lishi mumkin: asosiy va qo’shimcha. Asosiy ixtiro boshqa ixtirolarga yuridik bog’liq bo’lmaydi va o’zi qo’llanishi mumkin. Qo’shimcha ixtironi esa asosiy ixtironi butuniga yoki qisman takomilashtirib, asosiy ixtirosiz qo’llab bo’lmaydi.
Agar asosiy ixtiroga birinchi berilgan arizadan boshlab, shu mamlakatdagi belgilangan muddatdan, uning (mualliflik xuquqi yoki patentining) muddati o’tgan bo’lsa, unda qo’shimcha ixtiro asosiy ixtiro deb hisoblanadi
Yuqorida ko’rib o’tilganlardan ko’rinadiki har qanday yangilik ham ixtiro bo’lmas ekan. Qoidada qanday yangiliklarni ixtiro bo’la olmasligini qatori keltirilgan. Masalan:

• 
  xalq xo’jaligini boshqarish va uyushtirish usullari;
  
• 
  har xil turdagi qoidalar (yul harakati, o’yin va boshqa qoidalar);
  
• 
  maydonlarni, uylarni, inshootlarni loyihalash va rejalashtirish sxemalari;
  
• 
  tarbiyalash, o’qitish, dars berish, til o’rgatish va boshqalarning usul va sistemasi.
  

Bilish darajasiga tubdan o’zgartiruvchi, oldin noma`lum lekin dunyoda mavjud bo’lgan qonun, xossa va hodisalarni topish yangilik ochish deb tan olinadi. Har bir yangilik ochish dunyoni bilib olishni kengaytiradi va chuqurlashtiradi. U o’sha vaqtgacha fanga noma`lum bo’lgan savolga javob bo’ladi. Bundan ko’rinadiki yanligikni ilmiy-qidiruv ishlarini natijasi deb qarash mumkin.
Har bir ochilgan yangilikning alohida ob`ekti bor. Dunyoda oldin noma`lum bo’lgan hodisa, xossa yoki qonun ochilgan yangilikning ob`ekti hisoblanadi. Xodisa  dunyodagi ob`ektni paydo bo’lish formasi; xossa  dunyodagi ob`ektning sifat tomonini bildiradi; qonun  dunyodagi hodisa yoki xossalar orasidagi sezilarli mustahkam aloqa.
Yangilikni kim oldin e`lon qilgan bo’lsa, o’sha ochgan deb hisoblanadi, ya`ni qachonki yangilikni ochib birinchi arizani jo’natib e`lon qilmay, undan oldin ham e`lon qilish mumkin.

5.5. Sanoat mulki ob’ektining muallifi.

Nihoyat, biz intellektual mulkning muhim atamasi- patent degan tushunchaga yaqin keldik. Ixtiroga patentlar boshqa intellektual mulk ob’ektlarini muhofazalash yuzaga kelgan vaqtdan ancha oldinroq berila boshlangan. Shuning uchun patentni haqli ravishda intellektual mulkning asosiy bosh hujjati deb aytish mumkin, u intellektual mulk huquqlarining asosiy mohiyatini yig‘iq holda aks ettiradi va industrial rivojlanishda yetakchi ro‘l o‘ynaydi.
5.6.