5-6 Haziran 2010 Zeytinburnu İstanbul 2011 BİTKİlerle tedavi sempozyumu düzenleme Kurulu

Kırmızı Gül
Sivas’ta kırmızı gül, Divriği’de has gül adıyla bilinen kokulu tıbbi bir gül türü vardır 
(Bu tür kokulu güle başka yörelerde Muhammediye Gülü, Peygamber Gülü adları da 
verilmektedir). Mayıs sonundan haziran sonuna kadar pembe kokulu çiçekler açar. 
(Sivas’ta halk takviminde, “kırmızı güllerin açma zamanı”, gün dönümü yani 21 - 22 
haziran günleri için kullanılır.) Tıbbi bir gül olan bu türün yapraklarından gül şerbe-
ti ve gül reçeli yapılır.
22
Turhan Baytop, “kırmızı gül” adı verilen bu gül türünün Anadolu ve çevresinde yüz-
yıllardan beri yetişen ve mukaddes topraklardan 13. yüzyılda Avrupa’ya getirilmiş 
olduğunu belirtmektedir.
23
Yörede kırmızı gülün tıbbı olarak kullanılışı hakkında şu uygulamaların yapıldığı tes-
pit edilmiştir: Gülün kökü bakır kap içinde yakılır ve külü cilt hastalıklarına sürü-
lür. Kökünün enfüzyonu da cilt hastalıklarında içilir. Gül şerbeti heyecan ve korku-
da oluşan kalp çarpıntısında içilir.
24
Gül reçeli, hazmı kolaylaştırmak ve barsakları yu-
Önemli Yağ Bitkilerinden Keten/Linum ve Izgın/Eruca”, TÜBA-AR, Türkiye Bilimler Akademisi Ar-
keoloji Dergisi, 1-1998, s. 117.
22
Müjgân Üçer, Anamın Aşı, Tandırın Başı, Sivas Mutfağı, İstanbul, 2006, s.131-133.Sivas’ta yetişen bu 
gül türünün bilimsel adı, daha önce bir akademisyen tarafından tarafıma 
Rosa centifolia
olarak bildiril-
mişti. Ancak tereddütlerim sebebiyle kurumuş gül örneğini gönderdiğim Prof. Dr. Kerim Alpınar’dan 6 
Temmuz 2010 tarihinde e-mektupla şu bilgileri aldım: “Göndermiş olduğunuz gül örneğinin 
Rosa gal-
lica 
L.var.
 
officinalis Thory adlı taksona ait olabileceğini düşünüyorum. (Batı kaynaklarında Apotheca-
ries’ rose adıyla geçiyor. 1310 yılında Fransa’da güzel kokulu çiçekleri kurutulduktan sonra ilaç yapı-
mında kullanılırmış.) Ancak örnek 
Rosa centifolia
L. ile melezlenmiş de olabilir çünkü ona da morfolo-
jik yakınlığı var.”
Mevsimi geçmiş ve gönderilen örnek de yeterli olmadığından, bilimsel adının tayin edebilmesi için, 
Sivas’ta yetişen bu gülün dallarından, dikilmek ve yetiştirilmek üzere Prof. Dr. Ayten Altıntaş, Prof. Dr. 
Kerim Alpınar’a ve Zeytinburnu Tıbbi Bitkiler Bahçesi’ne göndereceğim. Yöremizde yetişen “kırmı-
zı gül” türünün bu vesile ile bilimsel adının tayin edilebilmesinin mümkün olacağını ümit ediyorum. 
M.Ü.)
23
Turhan Baytop, Türkiye’de Eski Bahçe Gülleri, Kültür Bakanlığı, Ankara, 2001, s.57.
24
Sivas’ta gül şerbeti yapmak için, gülün taç yaprakları koparılır, yıkanır ve bir şişeye konur, üzerine 
içme suyu doldurularak üzerine bir tatlı kaşığı limon tuzu ilave edilerek güneş görecek şekilde balkon 
veya pencere önüne bırakılır. Bir hafta - on gün içinde gülün rengi suya çıkar. Süzülerek başka yere alı-
nan gül renkli ve kokulu su serin yerde muhafaza edilir. Şekerli su hazırlanır, içine kafi miktar gül renkli-
kokulu mayiden konularak gül şerbeti yapılır.
Gül kokulu, tatlı ve renksiz bir şerbet olan “Güllü Zemzem”in, Mekke’de 350 yıldan beri bir aile tara-

---

36
Bitkilerle Tedavi Sempozyumu
muşatmak için kullanılır. Gül reçeli akciğer hastalıklarında da dahilen kullanılmakta-
dır, tıp tarihinin “gülbeşeker” adı verilen hazım verici terkibi de gül yapraklarıyla ya-
pılan şekerli bir nevi macundur.
25
Eski tıpta tedavide kullanılan gülsuyu, “Gözlere şifa, ruhlara gıda” olarak tanımlanır”.
26
Sivas’ta da birçok halk ilâcının terkibine giren gülsuyu, göz ağrısı ve kaşıntıda oldu-
ğu gibi, gözlerin ağrımaması için koruyucu olarak da göze sürülmektedir. Kaşıntılar-
da kilermeni (eski tababette kullanılan kırmızı bir toprak-kil türü / Alüminyum sili-
kat) gülsuyuna katılarak, durulan suyu içilir, haricen de sürülür. Mide ağrılarında saf-
ran ve misk katılmış gülsuyu içilir.