5 informasiya iqtisadiyyatinin formalasmasi s?Raitind? Internet-bankinq texnologiyalarinin ?H?Miyy?Ti v? Innov

İ

nternet-bankinqin meydana gəlməsi 

Bank  sferasında  fərdi  kompyuterlərin  tətbiqi  ilə  monitorinqlərin  aparılması  və  hesabların 

idarə  olunması  üzrə  ilk  informasiya-hesablama  sistemləri  (“Home  bankinq”  sistemləri)  1980-ci 

illərin əvvəllərində meydana gəlmişdir. O zaman bunun üçün müştərilərin kompyuterləri ilə bank 

arasında  birbaşa  modem  əlaqəsi  qurulmuşdu.  Sürətli  İnternet  meydana  çıxanadək  bu  sistemlər 

banklar üçün  əsl innovativ göstərici idi.  

1990-cı  illərdən  başlayaraq  dünyanın  aparıcı  bankları  şəbəkə  vasitəsilə  hesabların  idarə 

edilməsi  üçün  mükəmməl  layihə  işləyib  hazırladılar.  1995-ci  ildə  ABŞ-da  ilk  virtual  banklar  – 

(məsələn,  Security  First  Network  Bank)  meydana  gəldi.  Bu  bankların  fəaliyyətinin  ilkin 

---

İnformasiya cəmiyyəti problemləri, №2(4), 2011, 41-49 

 

42                                                                  www.jpis.az 

 

yekunları  göstərdi  ki,  həmin  bankların  aktivləri,  kapitalın  aylıq  artım  faizi  və  müştəri 

hesablarının sayı əvvəlki vaxtlara nisbətən xeyli artmışdı.  

Avropada  isə  İnternet  vasitəsilə  əməliyyatları  həyata  keçirən  ilk  virtual  bank  1996-cı  ildə 

Almaniyanın  Drezden  bank  qrupu  strukturuna  aid  Advance  bank  olmuşdur.  Belə  banklara 

nümunə  olaraq  Netbank  (1996),  Compubank  (1998),  BankDirect  (1999)  kimi  digər  bankları  da 

göstərmək olar [3].    

2001-ci  ilin  mart  ayında  Yaponiya  hökuməti  Sony  korporasiyasının  on-layn  bankının 

açılmasına  lisenziya  verdi.  Bankın  fəaliyyətinin  ilk  aylarında  20  mindən  çox  hesab  açıldı. 

Yaponiya  və  ABŞ-da  bu  sahənin  inkişafı  2004-cü  ilin  sonunda  hər  3  bankdan  birinin  İnternet-

bankinq xidmətini dəstəkləməsi ilə nəticələndi. 

 

Rusiyada  onlayn-bankinq  1998-ci  ildə  Avtobankda  “İnternet  Servis  Bank”  sisteminin 

tətbiqi ilə başlamışdır. Bu sistem  fiziki şəxslər üçün tətbiq edilmişdi, öz hesablarını idarə etmək 

üçün  təkcə  standart  brauzerin  olması  kifayət  idi.  Hazırda  isə  Rusiyada  yüzlərlə  bank  İnternet-

bank sistemi ilə işləyir. Bu ölkədə bankların 60%-dən çoxunda distant xidmət sistemi – İnternet-

bankinq tətbiq olunur [4].  

Azərbaycanda  ilk  İnternet-bankinq  sistemi  2008-ci  ildə  Azərbaycan  Beynəlxalq  Bankında 

(ABB) tətbiq olunmağa başlanmışdır [5].  

Dünyada  İnternet-bankinq  bazarının  əsas  tendensiyaları  istifadəçilərin  sayının  və  əlavə 

funksional  sistemlərə  təlabatın  sürətlə  artmasından  ibarətdir.  Hal-hazırda  dünyada  İnternet-

bankiq  xidmətinin  milyonlarla  istifadəçisi  vardır.  İqtisadi  cəhətdən  inkişaf  etmiş  ölkələrdə  bu 

xidmətlərin əhatə dairəsi 90%-dən çoxdur

.

 İnternet-bankinq üçün əsas ödəniş əməliyyatları fiziki 

şəxslər  üçün  olan  hesablama-ödəniş  xidmətləridir.  Son  vaxtlara  qədər  belə  xidmətləri  əsasən 

banklar  icra  edirdilər.  Bir  çox  banklar  tərəfindən  terminalların  xüsusi  şəbəkəsi  yaradılsa  da, 

terminalların çox hissəsi hesablama-ödəniş xidmətləri üzrə qeyri-bank şirkətlərinə aiddir və onlar 

tərəfindən  istismar  olunur.  Bu  terminallar  kommunal,  telekommunikasiya  xidmətləri,  istehlak 

krediti, məhsullar və xidmətlər üzrə ödəniş etməyə imkan verir. 

İnternet-bankinqin inkişafı hüquqi ünvanından başqa heç bir real nümayəndəliyi olmayan, 

bütün  fəaliyyətini  ancaq  kompyuter  şəbəkələri  vasitəsilə  həyata  keçirən  şəbəkə  banklarının  da 

yaranmasına səbəb olmuşdur.