5 informasiya iqtisadiyyatinin formalasmasi s?Raitind? Internet-bankinq texnologiyalarinin ?H?Miyy?Ti v? Innov

İ

nternet-bankinqin üstünlükləri  

İnternet-bankinqin  əsas  üstünlüklərindən  biri  odur  ki,  lazımsız  kağız  işlərindən  və  yorucu 

zəhmətdən azad olmağa imkan verir [10]. Məhz bu rahatlıq vaxta qənaət etməklə bankda hesab 

açdırmağa və onu İnternet vasitəsilə idarə etməyə sövq edir. Digər tərəfdən, yeni texnologiyalar 

kifayət  qədər  operativ  olmağa  imkan  verir  ki,  bu  da  özünə  aid  olan  bütün  maliyyə  işlərindən 

xəbərdar olmaq istəyənlər üçün çox vacibdir. İnternet-bankinq xərclərə qənaət etməyə də imkan 

verir.  Belə ki, hesablaşmaların avtomatlaşdırılması  İnternet vasitəsilə xidmətin təşkilinə çəkilən 

xərcləri  azaltmağa  imkan  verdiyindən  əsas  bank  əməliyyatları  üzrə  tariflər  də  aşağı  düşür. 

Adətən,  İnternet-bankinqin  müştərilərinə  valyuta  və  digər  əməliyyatlarda  ödənişlər  aparmaq 

üçün güzəştli tariflər təklif olunur. 

Ənənəvi  bank  sistemləri  ilə  müqayisədə  həm  sistemin  müştəriləri,  həm  də  banklar  üçün 

distant bank xidmətlərinin bir sıra digər üstünlükləri də vardır [11]. Statistik təhlillər göstərir ki, 

bank  tranzaksiyaları  zamanı  ən  aşağı  xərclər  İnternet-bankinq  sistemlərində  olur.  İnternet-

bankinqin xərcləri bankomat şəbəkəsinin xidmət xərcləri ilə müqayisədə daha aşağıdır. Belə ki, 

İnternet-bankinqdə  bankomatların  saxlanması,  inkassasiyası  və  sığortası  kimi  xərclər  yoxdur. 

Bundan  başqa,  müştəri  valyuta  almaq  və  satmaq,  hesab  üzrə  çıxarışları  əldə  etmək,  İnternet-

mağazalarda  malların  və  xidmətlərin  alqı-satqısını  həyata  keçirmək,  məsləhət  almaq  və 

informasiya  əldə  etmək,  hesabın  idarə  edilməsi  və  hesablararası  vəsaitlərin  köçürülməsi, 

kommunal xərclərin ödənilməsi, konvertasiya əməliyyatları,  pul köçürmələrinin aparılması kimi 

imkanlara malik olur. 

İnternet-bankinq  xidməti  vasitəsilə  ödənişlər  on-layn  rejimdə  həm  yerli  valyuta,  həm  də 

xarici  valyuta  ilə  aparılır.  İnternet-bankinqin  tarifləri  bankdan  banka  fərqlənir  və  bu  tariflər, 

adətən,  özünə  aşağıdakıları  daxil  edir:  qoşulma  haqqı,  abunə  haqqı  və  müxtəlif  növ  ödənişlərin 

aparılması  haqqı.  Bəzi  banklar  distant  xidmətlərin  istifadəsini  stimullaşdırmaq  üçün  belə 

sistemlərlə  aparılan  əməliyyatlara  görə  xidmət  haqqını  aşağı  salırlar.  Bu  xidmətlərin  biznes-

istifadəçilər  üçün  xüsusi  əhəmiyyəti  vardır.  Belə  ki,  kiçik  və  orta  biznes  üçün  “müştəri-bank” 

sistemi  praktiki  olaraq  bankla  canlı  əlaqəni  qismən  və  ya  tamamilə  əvəz  edən  və  bununla  da, 

vaxta və məsrəflərə qənaət etməyə imkan verən yeganə vasitədir.   

İnternet-bankinq  xidmətinin  növünün  inkişafı  bankların  özləri  üçün  də  sərfəlidir.  Yeni 

müştərilərin  cəlb  olunması  və  mövcud  gəlirlərinin  artmasından  başqa  banklar  on-layn 

---

İnformasiya cəmiyyəti problemləri, №2(4), 2011, 41-49 

 

 

       www.jpis.az                                                                      45 

 

münasibətlər hesabına öz daxili problemlərini həll edirlər. Məsələn, “müştəri-bank” sistemi işin 

şöbələr  və  əməkdaşlar  arasında  paylanmasına  imkan  verir  ki,  bu  da  xidmətin  son  dəyərinə 

müsbət təsir göstərir. Eyni zamanda, banklar WAP-bankinq, telefonla distant bank xidmətləri və 

s.  kimi  mükəmməl  virtual  xidmətləri  özündə  birləşdirir.  Belə  ki,  bankın  İnternet  saytına  yalnız 

kompyuter vasitəsilə deyil, WAP (Wireless Application Protocol)  texnologiyalı mobil telefondan 

istifadə  etməklə  də  daxil  olmaq  olar.  Bu  cür  xidmət    WAP-bankinq  və  ya  mobil  bankinq  (m-

bankinq)  adlanır.  Bununla  belə,  qeyd    etmək  lazımdır  ki,  İnternet-bankinq  yüksək  səviyyədə 

standartlaşdırılmış bir xidmət növüdür.  Bank tam virtual olduqda  İnternet-bankinq xidmətindən 

istifadə  edən  müştəri  banka  getmədən  onun  saytında  qeydiyyatdan  keçə,  şəxsiyyətinin  təsdiqi 

üçün sosial sığorta nömrəsini qeyd edə və müvəqqəti parol əldə edə bilər.  Banka bütün pullar ya 

nağdsız  yolla, ya  da  poçt  vasitəsilə  göndərilir.  Bankomatdan  hesab  haqda  məlumat  alarkən 

autentifikasiya  üçün  plastik  kartlardan  istifadə  olunur.  Hesabın  idarə  edilməsi,  nağdsız 

hesablaşmalar  İnternet  vasitəsilə  reallaşdırılır.  İnternet  vasitəsilə  kredit  də  götürmək  olur.  Əgər 

müştəriyə hər hansı məsləhət almaq lazım olarsa, bu ya elektron poçt vasitəsilə, ya da telefonla 

canlı ünsiyyət vaxtı həyata keçirilir. 

İnternet-bankinqin  müştəri  xidmətinin  müxtəlif  rejimlərini  nəzərə  almaq  və    əməliyyatlar 

vaxtı  meydana  çıxan  riskləri  yoxlamaq  üçün    yüksək  keyfiyyətli  back-office  sisteminə  malik 

olması  zəruridir.  İnternet-bankinq  qlobal  mühit  olmaqla,  biznesin  strukturunu  İnternet-

iqtisadiyyatın  xeyrinə  dəyişməyə  təsir  edir.  Müasir  elektron  kommersiya  sistemləri  2  əsas 

istiqaməti  –  maliyyə  xidmətlərinin  əsas  icraçıları  və  satıcıları  kimi  fəaliyyət  göstərən  banklar 

olan  B2B  (businеss-tо-businеss)  və  maliyyə  tərəfdaşı  qismində  kredit  təşkilatları  çıxış  edən, 

malların  və  xidmətlərin  fiziki  şəxslərə  satışının  B2C  (businеss-tо-custоmеr)  modelini  özündə 

birləşdirir.  Yeni  texnologiyalar  bank  menecerlərinə  çox  böyük  sayda  müştərilərlə  aktiv  iş 

aparmağa  imkan  verir.  Elektron  kommersiyanın  inkişafı  banklarda  birbaşa  olaraq  İnternet-

bankinqin tətbiqinin  genişlənməsinə səbəb olur. 

Müasir  banklar  adətən,  interaktiv  bank  xidmətləri,  əsas  bank  əməliyyatları  aparmaq  və 

İnternet  vasitəsilə  ödəniş  etmək  imkanı  verirlər.  İri  banklar  isə  müştərilərə  öz  investisiya 

bölmələri və tədqiqat imkanları haqqında da informasiya verirlər.  Bütövlükdə,  İnternet-bankinq 

sistemləri təqdim etdikləri xidmətlərin səviyyəsinə görə iki qrupa ayrılır:  

 

İnformasiya  sistemləri  –  bank  müştərilərinə  fərdi  və  ümumi  qaydalar  (sorğunun 

çıxarılışı,  tranzaksiyalar  haqqında  informasiyanın  yüklənməsi  və  s.)  haqqında 

informasiya təqdim edən sistemlər; 

 

Tranzaksiya    sistemləri  –  hesablarla  aktiv  əməliyyatların  həyata  keçirilməsinə,              o 

cümlədən  nağdların  idarə  olunmasına,  pul  köçürmələrinə,  avtomatik  klirinq  sistemi 

vasitəsilə  tranzaksiyalara,  hesabların  təqdim  edilməsinə  və  ödənişinə  imkan  verən 

sistemlər. 

İnternet-bankinq sistemləri tətbiq sahəsinə görə də 2 qrupa bölünür: 

 

İstehlakçı-bankinq  sistemləri  –  fiziki  şəxslərə  (istehlakçı  sektoruna)  istiqamətlənmiş  

sistemlər; 

 

Biznes-bankinq  sistemləri  –  hüquqi  şəxslərə  istiqamətlənmiş  (korporativ  sektora) 

sistemlər.