5 informasiya iqtisadiyyatinin formalasmasi s?Raitind? Internet-bankinq texnologiyalarinin ?H?Miyy?Ti v? Innov

İ

nternet-bankinqin təhlükəsizliyi  

İnternet  vasitəsilə  həyata  keçirilən  e-maliyyə  əməliyyatlarının  etibarlılığının  təmin 

olunması  sahəsində  əsas  məsələlərdən  biri  təhlükəsizlikdir.  Müasir  kriptoqrafik  texnologiyalar 

bu  sahədəki  riskləri  praktiki  olaraq  heçə  endirir.  İnternet-bankinq  sistemi  həm  aparat,  həm  də 

proqram səviyyəsində mühafizə olunur. Sistemdə ötürülən bütün informasiya şifrlənir [9].  

Qeyd etmək lazımdır ki, İnternet-bankinq sistemi müştərinin kompyuterinə xüsusi proqram 

təminatının  yüklənməsini  tələb  etmir  –  standart  brauzerin  olması  kifayətdir.  Adi  brauzerdən 

istifadə  etməklə  bankın  serverinə  daxil  olan  müştəri  müvafiq  autentifikasiyadan  sonra  elektron 

sertifikatı  əsasında  PİN-kodunu  daxil  edir  və  öz  hesabları  ilə  əməliyyat  aparmaq  icazəsini  alır. 

Hər  bir  tranzaksiya  elektron  rəqəm  imzasıyla  təsdiq  olunur.  Hesablar  üzrə  bütün  əməliyyatlar 

sistemdə  qeydə  alınır  və  operativ  olaraq  müştəriyə  əlavə  informasiya  kanalları  vasitəsilə 

çatdırılır.  İnternet-bankinq  sistemi  etibarlı  şəkildə  qorunur.  Bu  sistemdə   yalnız  bir  iş  seansı 

zamanı qüvvədə olan birdəfəlik parollardan istifadə olunur.  

İnternet-bankinqdə  ötürülən  məlumatların  təhlükəsizliyini  təmin  etmək  üçün  keş-

funksiyalardan (MD5, SHA-1 və s.), SSl protokolundan, İASP – İnternet açıq satış protokolundan,  

IOTP  –    Internet  Open  Trading  Protocol-dan  istifadə  olunur.  Bütün  bunlara  baxmayaraq, 

İnternet-bankinq  xidmətinin  bir  çox  potensial  istifadəçiləri  elektron  hesablaşmaların 

təhlükəsizliyinə şübhə edirlər. Əslində isə, İnternet-bankinq sisteminin qorunması kredit kartları 

ilə olan ödənişlərin qorunmasına nisbətən daha mükəmməldir. Belə ki, şəbəkədə baş verən əsas 

cinayətlər  kredit  kartlarının  nömrələrinin  oğurlanmasına  əsaslanmışdır.  Müştəri  ödəniş  etmək 

üçün  özünün  kredit  kartının  nömrəsini  daxil  edərkən  həmin  nömrə  ələ  keçirilə  bilər.  Bank 

təhlükəsizliyi mütəxəssisləri belə fikirdədirlər ki, müştəri İnternet-bankinq sistemində proqramda 

işləyən  vaxt  informasiyanın  ələ  keçirilməsi  istisna  təşkil  edir.  Elektron  ödənişlərin 

təhlükəsizliyinin təmini imkanları elədir ki, hətta ən müasir kompyuterdə informasiyanın şifrinin 

açılmasına  illərlə  vaxt  tələb  olunur.  Hazırda  on-layn-tranzaksiyaların  müdafiəsinin  texnoloji 

inkişaf səviyyəsi kifayət qədər yüksəkdir.