№5. Ma’ruza Shisha va shisha buyumlar. Mavzuni yoritish uchun reja

Sitallar va ular asosidagi buyumlar
Sitallar
-shisha kristallar shishani qisman yoki to‘la kristallash 
usulida olinadi. Sitall olish uchun shisha xom ashyosi va maxsus mineral 
qo‘shilmalar juda toza xolda ishlatiladi. Sitallga maxsus xususiyatlar 
berish uchun kristallanish katalizatorlari-titan, litiy, sirkoniy va sh.k. lar 
birikmalari eritilgan xolatida aralashtiriladi. Sitall olishda shixta 
qo‘shimcha ravishda issiqlik bilan qayta ishlanadi; bunda shisha 
kristallanadi va muayyan xususiyatlarga ega bo‘ladi.
Sitallar kulrang, qora, jigarrang, krem rangida, 
rangli, shaffof va xiralashgan bo‘lishi mumkin. Ular 
atmosfera va agressiv muhitlarga, yuqori haroratga 
bardoshli bo‘ladi.
Sitallarning siqilishidagi mustahkamlik chegarasi 500MPa, issiqqa 
bardoshligi 200-700
0
S, xatto 1000
0
S bo‘ladi. 
SHlaksitall metallurgiya shlaki, kvars qumi va 
kristallizatorlarni maxsus xumdonlarda aralashtirib 
tayyorlanadi. Kristallizatorlar sifatida titan, fosfor 

---

oksidlari, ftor tuzlari, temir va marganets sulfatlari 
massaga nisbatan 4-5% ishlatiladi.
SHlaksitall oq rangli, yassi va maxsus yuzali (shliflangan, 
polirovkalangan) xolda chiqariladi. Uning yuzasiga keramik sirlovchi 
materiallar bilan istalgan rang berish mumkin.
SHlaksitall o‘rtacha zichligi 2500-2600 kg

m
3
, siqilishdagi 
mustahkamlik chegarasi 500-600 MPa, egilishdagi mustahkamligi 90-
130MPa, elastiklik moduli 11
.
10
4
MPa,ishlatilish harorati 950
0
S gacha 
bo‘ladi. SHlaksitall kimyoviy muhitlarga chidamli, suv o‘tkazmaydi, 
kam ediriladigan bo‘lgani uchun trotuar, yo‘l qoplamalarida, bardyur 
toshlari o‘rnida, binolarni ichki va tashqi tomonlardan bezashda, tom 
yopishda, devorbop buyumlar sifatida ishlatilishi mumkin. 
Ko‘piksitall uyachali strukturaga ega bo‘lib, 
suv shimuvchanligi va gigroskopligi kichik, 
issiqqa bardoshliligi 750
0
S bo‘ladi. U issiqlik va 
tovushdan izolyasiyalovchi material sifatida 
ishlatiladi. 
Sitalloplastik ftoroplast va sitall asosida olinadi. Uning edirilishga 
va kimyoviy muhitlarga chidamliligi o‘ta yuqori bo‘lgani uchun 
antifriksion va konstruktiv material sifatida ishlatiladi. Bunda kukun 
xolatidagi sitall ftoroplastga o‘ta mayda to‘ldiruvchi sifatida 
aralashtiriladi.