5-mavzu. Juft regression tahlil. Reja

Korrelyatsion - regression tahlilda bog’lanishning regressiya tenglamasi aniqlanadi va u ma’lum ehtimol (ishonchlilik darajasi) bilan baholanadi, so’ngra iqtisodiy-statistik tahlil qilinadi.
O’zaro bog’lanishlarni o’rganishda eng keng qo’llaniladigan metodlardan biri korrelyatsion-regression tahlildir. Ko’pchilikning ta’kidlashicha, korrelyatsionregresion tahlilni qo’llash uchun quyidagi talablarni bajargan ma’qul:

• 
  o’rganilayotgan to’plam iloji boricha katta bo’lishi;
  
• 
  o’rtalashtirilayotgan belgi miqdori ob’ektiv bo’lishi;
  
• 
  taqsimot qatorlari normal taqsimot qonuniga bo’ysunishi va iloji boricha unga yaqin bo’lishi kerak va h.k.
  

Yana shu ham ma’lumki, korrelyatsion-regression tahlil asosida quyidagi vazifalar hal qilinadi:

• 
  omil belgi bilan natijaviy belgi o'rtasidagi bog'liqlik aniqlash va bog'liqlik turini belgilash;
  
• 
  belgilar o'rtasidagi bog'lanishni ifodalovchi regressiya tenglamasini aniqlash va uning parametrlarini hisoblash;
  
• 
  bog'lanish zichligi va kuchini o'lchash
  

Modelni tuzish bosqichlari:
• Masalaning qo'yilishi va statistik ko'rsatkichlarini isbotlash.
• Statistik ma'lumotlarni to'plash va ularni birlamchi qayta ishlash.
• Juft bog'lanishlarni o'rganish.
• Bog'lanish shakllarini tanlash va regressiya tenglamalari parametrlarini aniqlash.
• Masalaning echish natijalarini statistik baholash va modelning iqtisodiy ma'nosi.
Tenglama tipini aniqlash tartibi. Ikki hodisa yoki omil va natijaviy belgilar orasidagi bog'lanish juft korrelyatsiya deb ataladi. Tahliliy jihatdan u turli, masalan, to'g'ri chiziqli, parabola, giperbola va boshqa shaklli regressiya tenglamalari orqali tasvirlanadi. Tenglama tipini aniqlash uchun bog'lanish haqidagi ma'lumotlarni grafiklar orqali tasvirlab, ularni sinchiklab tekshirish zarur. Ammo bu yo'ldan foydalanmasdan, birmuncha umumiyroq tartib-qoidalarga asoslanish mumkin. Masalan, agarda omil va natijaviy belgilar birday, qariyb arifmetik progressiya bo'yicha ortsa, bu hol ular orasida to'g'ri chiziqli bog'lanish mavjudligi haqida shohidlik qiladi. Agarda ularning nisbiy o'sish sur'atlari deyarlik birday bo'lsa, bu holda egri chiziqli bog'lanish mavjud. Agarda natijaviy belgi arifmetik progressiyaga monand ortgan holda omil belgi geometrik progressiyaga monand ortgan holda omil belgi bir muncha tezroq ko'paysa, ular orasidagi bog'lanish parabola yoki darajali funksiya orqali ifodalanadi.