5-mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish reja

Bozorga qaratilgan tashkilot. Tashqi muhit, ya’ni bozor bilan o‘zaro hamkorlikning 
xarakteriga ko‘ra, bu o‘zidan tashqarida bo‘layotgan o‘zgarishlariga tez moslashadigan 
tashkilotning tashkiliy turidir. Tashkilot ichidagi qismlar o‘zaro hamkorligining xarakteri 
bo‘yicha bu yo divizional, yoki matrisiyali tuzilma, yakka shaxsning tashkilot bilan o‘zaro 
hamkorligining xarakteriga ko‘ra esa- yakka shaxsli turdir. Tashkilotning boshqalardan 
tubdan farqi shundan iboratki, agar oldingi hollarda bevosita bozorning atrofida 
tashkilotning faqat bir qismi guruhlangan bo‘lsa, bu holda gap uning barcha qismlarning 
guruhlanishi haqida ketmoqda. 
Tashkilotda mahsulotni iste’molchiga moslashtirish uchun katta harakatlar qilinadi. 
Bunda mahsulotni tez-tez o‘zgarishi sodir bo‘ladi. Barcha narsa qaror qabul qiluvchilarni 
bu qarorini xarid qiluvchilar-iste’molchilar bilan yaqinlashtirishga qaratilgan. Bu, o‘z 
navbatida, boshqaruv darajalarining sonini kamaytirish va javobgarlikni iste’molchiga 
yaqinroq joylashgan va xatarni o‘ziga oluvchi iyerarxiyaning pastki darajalariga 

---

topshirishni talab qiladi. Guruhli ish, rolli hulk va ishonchga asoslangan o‘zaro hamkorlik 
muhim ahamiyat kasb etadi. 
Tarmoqli tashkilotlar- bu, qoidaga ko‘ra, yirik vertikal bo‘yicha integrasiyalangan 
kompaniya, uning ichidagi bo‘linmalar faoliyatini muvofiqlashtirish vazifasi 
rejalashtiruvchi va taqsimlovchi o‘rta bo‘g‘in menejerlari tomonidan emas, balki bozor 
mexanizmlari orqali amalga oshiriladi. Tarmoqli tashkilotlar quyidagilarni ta’riflaydilar: 
- keng tarmoqli aloqalar; 
- mehnatni kamroq taqsimlanishi; 
- foydani tashkilotning eng muhim maqsadi sifatida muvofiqlashtirish; 
- hamkorlikning keng imkoniyatlari; 
- bilimlar va ko‘nikmalarga bog‘liq ta’sir va hukmronlik; 
- xodimlarning qonunga rioya qilishligi, xabardorligi va mustaqilligi; 
- tashkilotni shaxsiy manfaat, jamoa manfaatiga qaratilishi; 
- loyihani amalga oshirish paytida tashkil qilingan egiluvchan, vaziyatli ishchi jarayonlar. 
Tarmoqli tashkilotda tashkiliy tuzilma g‘oyatda kuchsiz namoyon bo‘ladi. Shunday 
kilib, zamonaviy boshqaruv amaliyotida tashkilotni boshqarish ikkita diametrli qarama 
qarshi yondoshuv mavjud, ularning ta’riflari