5-mavzu: Xalqaro baholash dasturlari (pirls) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish Reja

5-mavzu: Xalqaro baholash dasturlari (pirls) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish
Reja:
1. Bo`lajak boshlang`ich sinf o`qituvchisining kasbiy-metodik tayyorgarligi.
2. Xalqaro dasturlar asosida pedagogni kasbiy –metodik tayyorgarligini oshirish.
3. Xalqaro dasturlar va tadqiqotlarning kelajak o`quvchisining ijodiy iqtidorini oshirishdagi ahamiyati
Jahonda o‘qituvchilarni PIRLS - (Progress in International Reading Literacy Study) xalqaro baholash dasturi asosida o‘qitishga metodik tayyorgarligini takomillashtirishning samarali texnologiyalari taʼlim jarayoniga tatbiq etilmoqda. Zamon talablariga mos pedagogik kadrlarni tayyorlash Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish mexanizmlarini ishlab chiqish, xalqaro baholash dasturlari asosida multimediali elektron resurslar yaratish va talim sifatini baholash bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar olib borilmoqda.
Bunday ishlar bilan birgalikda, “taʼlim sifatini baholash jarayoni va vositalarini takomillashtirish, erishilgan natijalarni aniqlash imkonini beruvchi mexanizmlarni amaliyotga joriy etish”, o‘quvchilar bilim darajasini xalqaro standartlar asosida baholash, o‘qish savodhonligi fanlarni o‘qitish sifatini oshirishga oid tendensiyalarni amaliyotga tatbiq etish ishlari olib borilmoqda.
Jahon oliy taʼlim muassasalarida o‘qituvchilarnng PIRLS - (Progress in International Reading Literacy Study) xalqaro baholash dasturi asosida o‘qitishga metodik tayyorgarlik sifatini taʼminlash, taʼlim jarayonini modellashtirish, loyihalashtirish, o‘qituvchilarni PIRLS xalqaro baholash dasturi asosida metodik tayyorgarligini takomillashtirish, o‘quvchilarning savodxonligini baholashning xalqaro baholash dasturlari (PISA, PIRLS, TIMSS) bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar olib borilmoqda. Shu jihatdan, o‘qituvchilarini Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish va kasbga tayyorlashni xalqaro malaka talablari asosida olib borish, taʼlim sifatini xalqaro darajaga ko‘tarish, xalqaro tadqiqotlar topshiriqlarini yechishga bo‘lgan ko‘nikmalarini rivojlanish darajasi diagnostikasini amalga oshirish, modulli taʼlimni yo‘lga qo‘yish, ijtimoiy kommunikativlikni faollashtirish, boshlang‘ich sinf o‘qituvchisining professionalligini aniqlash bo‘yicha ilmiy tadqiqotlar alohida ahamiyat kasb etmoqda.
Respublikamizda so‘nggi yillarda O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 29 apreldagi “O‘zbekiston Respublikasi Xalq taʼlimi tizimini 2030 yilgacha rivojlantirish konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida” (PF-5712-son) gi farmonida, yoshlar taʼlim-tarbiyasi uchun qo‘shimcha sharoitlar yaratishga qaratilgan kompleks choratadbirlarni o‘z ichiga olgan beshta tashabbus amaliyotga tatbiq etildi, o‘qitish metodikasini takomillashtirish, shuningdek taʼlim-tarbiya jarayoniga individuallashtirish tamoyillarini bosqichma-bosqich tatbiq etish hamda professional kadrlarni tayyorlash, qayta tayyorlash va malakasini oshirish, xalq taʼlimi sohasiga zamonaviy axborot kommunikatsiya texnologiyalari va innovatsion loyihalarni joriy etish taʼlim sifatini baholash bo‘yicha xalqaro tadqiqotlarda ishtirok etishning meʼyoriy asoslari yaratilmoqda.
“Milliy o‘quv dasturi bo‘yicha yangi metodikalarga o‘qituvchilarni o‘qitish maqsadida elektron malaka oshirish platformasi uchun 2026-yilga qadar jami 769 ta videodars yaratish” muhim ustuvor vazifa sifatida belgilandi. Bu taʼlim jarayonida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini metodik tayyorgarliklarini yangi pedagogik texnologiyalar va xalqaro baholash dasturlari asosida takomillashtirish imkoniyatlarini kengaytiradi.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 28-yanvardagi “2022-2026 yillarga mo‘ljallangan yangi O‘zbekistonning taraqqiyot strategiyasi to‘g‘risida” PF-60-son Farmoni, 2020-yil 7-maydagi “Matematika sohasidagi taʼlim sifatini oshirishva ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” PF-4708-son, 2018-yil 5- iyundagi “Oliy taʼlim muassasalarida taʼlim sifatini oshirish va ularning mamlakatda amalga oshirilayotgan keng qamrovli islohotlarda faol ishtirokini taʼminlash bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida” PQ-3775-sonli qarorlari, 2017-yil 20-apreldagi “Oliy taʼlim tizimini yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida” PQ-2909-sonli hamda Vazirlar Mahkamasining 2018-yil 8-dekabrdagi “Xalq taʼlimi tizimida taʼlim sifatini baholash sohasidagi xalqaro tadqiqotlarni tashkil etish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 997-sonli 129 qarorilari asosida amaliy ishlarni amalga oshirish bugunki kunning dolzarb vazifasi hisoblanadi.
PIRLS oʻqishning ikkita asosiy maqsadini baholaydi, bu yosh oʻquvchilar maktabda ham, maktabdan tashqarida ham oʻqishning koʻp qismini hisobga oladi: adabiy tajriba va ma’lumot olish va undan foydalanish. Bundan tashqari, PIRLS oʻqish uchun ikkita maqsadning har biri doirasida toʻrtta keng miqyosli tushunish jarayonini baholaydi: aniq ifodalangan ma’lumotlarga e’tibor qaratish va olish, toʻgʻridantoʻgʻri xulosalar qilish, gʻoyalar va ma’lumotlarni sharxlash va birlashtirish, mazmun va matn elementlarini baholash va tanqid qilish.
PIRLS oʻqishni baholash oʻquvchilarni matnlarni oʻqishga va ular bilan muloqot qilishga hamda tushunish savollariga javob berishga undaydigan qiziqarli va vizual jihatdan jozibali formatda taqdim etilgan turli oʻqish matnlarini oʻz ichiga oladi. PIRLS 2016 yilda boshlangan onlayn oʻqishni PIRLS baholashni oʻz ichiga oladi. PIRLS talabalarning internetga oʻxshagan muhitda onlayn ma’lumotni qanchalik yaxshi oʻqishi, sharhlashi va tanqid qilishini nazorat qiladi.
Oʻqituvchi avatarining koʻrsatmasi bilan talabalar savollarga javob berish, munosabatlarni tushuntirish va ma’lumotlarni sharhlash va birlashtirish uchun veb-sahifalar boʻylab harakatlanadi. Veb-sahifalar fotosuratlar, diagrammalar va xaritalarni oʻz ichiga olgan vizual ma’lumotlarni, shuningdek, animatsiyalar, giperhavolalar va qalqib chiquvchi oynalar kabi navigatsiya va dinamik xususiyatlarni oʻz ichiga oladi. Bitta uzluksiz, raqamli asosga ega urinish sifatida olingan PIRLS 21-asr oʻqish koʻnikmalarini eng zamonaviy baholashni ta’minlaydi.
PIRLSni boshqaruvchi mamlakatlar kompyuterga asoslangan baholashning afzalliklaridan, jumladan, tarjima va tarjimani tekshirish, maʼlumotlarni kiritish va baholashda katta operativ samaradorlikdan, chop etish yoki joʻnatish zaruratisiz foydalanishi mumkin.
PIRLS veb-ga asoslangan tizim sifatida maktab yoki IEA veb-serverlari orqali yoki Windows operatsion tizimiga ega shaxsiy kompyuterga mahalliy ravishda ulangan USB disk orqali taqdim etiladi. PIRLSga muqobil ravishda mamlakatlar PIRLS ning qogʻozga asoslangan versiyasini boshqarishi mumkin, bu haqda PIRLS bilan birga xabar qilinadi. PIRLS keng doiradagi mamlakatlar uchun mos keladi. PIRLS 2021 guruhga moslashtirilgan dizayndan foydalanadi.
Barcha mamlakatlar bir xil oʻqish parchalari va elementlarini boshqaradi, ammo mamlakatda turli test shakllarining tarqatilish tezligi aholiga moslashtiriladi. Ushbu innovatsion, moslashuvchan dizayn PIRLS oʻqishni oʻlchashni har xil oʻqish malakasiga ega boʻlgan mamlakatlar uchun taqsimotning barcha darajalarida yaxshilaydi va shu bilan birga talabalarning faolligini oshiradi.
Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqish lozim.
1. Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirishning metodik tayyorgarligini takomillashtirish;
2. Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish, amaliyot bilan bog‘lash, tarbiya va rivojlantiruvchi taʼlim tamoyillari asosida takomillashtirish;
3. Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini PIRLS xalqaro baholash dasturi asosida o‘qitishga metodik tayyorgarligini takomillashtirish;
4. Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini PIRLS xalqaro baholash dasturi asosida o‘qitishga noanʼanaviy kommunikativ metodlarning elektron didaktik vositalar bilan taʼminlash asosida metodik tavsiya ishlab chiqish.
1. Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish boshlang‘ich taʼlimda o‘qitilayotgan fanlarga kiritilgan yangiliklarni o‘zlashtirish dinamikasini hisobga olib, ijodiy yondashuvli faoliyatini individuallashtirish asosida shakllantirish;
2. Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish modeli o‘zini o‘zi kasbiy-shaxsiy rivojlantirish, pedagogning shaxsiy-motivatsion yo‘nalganligiga ustuvorlik berish hamda ularning kreativ qobiliyatlarini rivojlantiruvchi didaktik-o‘yinli topshiriqlarni ishlab chiqish asosida shakllantirish;
3. Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini xalqaro baholash dasturi asosida o‘qitishga metodik tayyorgarligi ikki yoki undan ortiq manbalardagi maʼlumotlarni birlashtirish, maʼlumotlar asosida xulosalar chiqarishni o‘rgata olish hamda kognitiv-kreativ, jarayonli-integrativ mezonlarining natijadorligini taʼminlashga qaratilgan ishchan integratsion-didaktik muhitni yaratish asosida takomillashtirish;
4. Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini PIRLS xalqaro baholash dasturi asosida o‘qitishga o‘rgatish jarayoni integrativfasilitatsion taʼlim strategiyalariga doir o‘quv topshiriqlarining intensiv majmuasini rivojlantiruvchi maqsadga mos ravishda bosqichma bosqich qo‘llash asosida shakllantirish.
5. Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish modelini moslashuvchanlik, amaliyot bilan bog‘liqlik, tarbiya va rivojlantiruvchi taʼlim kabi tamoyillari asosida takomillashtiriladi;
6. Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish modelini yaratish;
8. Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirishga mo‘ljallangan “Boshlang‘ich sinf o‘qituvchilariga so‘rovnoma”, “Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga so‘rovnoma” hamda o‘quvchilarning o‘qib tushunishga mo‘ljallangan tajriba-sinov materiallarini ishlab chiqish.
9. Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish bo‘yicha multimediali elektron taʼlimiy resurs yaratish. Tadqiqot natijalarining ishonchliligi qo‘llanilgan yondashuv, usullar va nazariy maʼlumotlarning rasmiy manbalardan olingani, keltirilgan tahlillar va tajriba-sinov ishlari samaradorligining matematik-statistik metodlari vositasida asoslanganligi, xulosa, taklif va tavsiyalarning amaliyotda joriy etilganligi, olingan natijalarning vakolatli tuzilmalar tomonidan tasdiqlangani bilan izohlanadi.
Tadqiqot natijalarining ilmiy ahamiyati oliy taʼlim muassasalarida o‘qish savodxonligi fanlarini o‘qitish jarayonida multimedia taʼlim vositalarini qo‘llash asosida Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish ga xizmat qiladigan bilim, axborotlarni taqdim etish vositalari, yo‘llari va usullarini takomillashtirishning o‘qitish sifatiga oid ko‘rsatkichlar tizimi asosida tashkil etilganligi, bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish modeli moslashuvchanlik, amaliyot bilan bog‘liqlik, tarbiya va rivojlantiruvchi taʼlim kabi tamoyillari asosida takomillashtirilganligi bilan izohlanadi.
Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy-metodik tayyorgarligini takomillashtirish modeli o‘zini o‘zi kasbiy-shaxsiy rivojlantirish, pedagogning shaxsiy-motivatsion yo‘nalganligiga ustuvorlik berish hamda ularning kreativ qobiliyatlarini rivojlantiruvchi didaktik-o‘yinli topshiriqlarni ishlab chiqish asosida takomillashtirish bo‘yicha takliflar Xalqaro baholash dasturlari (PIRLS) asosida bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarinining kasbiy metodik tayyorgarligini takomillashtirish imkoni oshiriladi;
Bo‘lajak boshlang‘ich sinf o‘qituvchilarini xalqaro baholash dasturi asosida o‘qitishga metodik tayyorgarligi ikki yoki undan ortiq manbalardagi maʼlumotlarni birlashtirish, maʼlumotlar asosida xulosalar chiqarishni o‘rgata olish hamda kognitiv-kreativ, jarayonli-integrativ mezonlarining natijadorligini taʼminlashga qaratilgan ishchan integratsion-didaktik muhitni yaratish asosida takomillashtirilgan yuzasidan tavsiyalar berish imkoni yaratiladi;