Microsoft Word Qabusname doc

90
, hamısından xoşxasiyyət və üzüyolaları isə 
xötənlilər
91
, xalluxlar
92
, bəxşilər
93
, tibetlilər
94
, hamısından süst 
və  tənbəlləri çigillər
95
, hamısından ürəkli və  şücaətliləri 
rumilərdir
96
. Hamısından zəhmətkeş,  əməksevən və  işə 
yarayanları çiyan
97
, tatar
98
 və yağmalardır
99
. 
Türklərin gözəllikləri ümumi görünüşlərindən mə'lum olar, 
onların yaxşı cəhətlərini tə'rif, pis tərəflərini tənqid etməkdən bir 
şey çıxmaz. Hindlilərdə isə  əksinə. Məsələn, türkə baxdıqda, 
başı böyük, üzü enli, gözləri kiçik, burnu yastı, dişləri kobud 
nəzərə çarpır və ayrılıqda bunların heç biri gözəl deyildir, lakin 
hamısına bir yerdə baxanda sima çox qəşəng görünər. 
Hindlilərin üzləri isə  əksinədir, ayrı-ayrı baxdıqda hərəsi 
özlüyündə gözəldir, lakin hamısına birlikdə baxdıqda türklərin 
surəti kimi görünər, lakin türklərdə elə xasiyyət, məziyyət və 
adət var ki, onlar hindlilərdə yoxdur. Amma cəldlikdə türklərə 
çatan olmaz, türklərin nəyi gözəldirsə—ən gözəldir, nəyi 
pisdirsə—ən pisdir. Onların  ən böyük eybi odur ki, huşsuz, 
nadan, dikbaş, davakar, narazı, qəddar, bədməst, səbəbsiz 
qarışıqlıq salan, danışığını bacarmayan olarlar. Gecələr daha 
cür'ətli olarlar, gecə göstərdikləri  şücaəti gündüzlər göstərə 
bilməzlər. Onların üstün cəhəti odur ki, çox igiddirlər, 
qorxmadan, açıqdan-açığa düşmənçilik edər, tapşırılan bütün 
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib

---

 
 
işləri hərisliklə yerinə yetirərlər. Çox incə ruhlu və kefcil 
olarlar, eyş-işrət məclislərində, şənliklərdə onların üstü yoxdur. 
Səqləbilər
100
, rumilər, alanlar
101
  təbiət e'tibarı ilə türklərə 
yaxındırlar, lakin türklərdən daha təmkinli və  zəhmətkeşdirlər. 
Alanlar gecə türklərdən daha çox igid, daha çox Allahpərəst 
olarlar.  İşləməkdə rumilərə yaxın olsalar da, ruhda türklərə 
yaxın olarlar. Lakin onlarda bir neçə eyib vardır: oğurluq, əmrə 
tabe olmamaq, vəfasızlıq, qeyri-səmimilik, səbirsizlik, 
yavaşkarlıq, süstlük, ağasına düşmənlik, bir ayağı qaçmaqda 
olmaq. 
Üstün cəhətləri: bədəni yumşaqlıq, xoştəbiətlilik, 
istiqanlılıq, səliqə ilə  işləmək, doğru danışmaq, qoçaqlıq, 
üzüyolalıq, hafizəlilik. 
Ruminin eyibləri: danışıq bilməyən, kinli, süst təbiətli, 
nasaz, çırtqoz, acgöz və dünyapərəst olmaqdır. 
Üstün cəhətləri: özünə baxan, mehriban, xoşətirli, 
təsərrüfatçı, zarafatçı, dillərini saxlayan olmalarıdır. 
Erməninin eybi: bədfe'l, kündəbədən, oğru, 
gözügötürməyən, bir ayağı qaçmaqda olan, əmrə baxmayan, 
yersiz hay-küy salan, vəfasız, riyakar, söyüş sevən, ürəyi xıltlı, 
ağasına düşmənçilikdir. Ümumiyyətlə, onlar başdan ayağa 
müsbətdən çox mənfiyə yaxındırlar, lakin doğru danışan, tez 
başa düşən, işlərini bilən və zəhmətsevən olarlar. 
Hindlilərin eybi odur ki, dili bilməzlər, evdəki kənizləri 
rahat buraxmazlar. Lakin hindlilərin də cinsi başqa tayfaların 
cinsinə oxşamaz, çünki hindlilərdən başqa, bütün xalqlar bir-biri 
ilə qarışmışlar, hindlilərin Adəm zamanından başlamış belə bir 
adətləri var ki, heç bir təbəqə başqa təbəqəyə qatışmaz, 
baqqallar qızlarını baqqallara, qəssablar qəssablara, çörəkçilər 
çörəkçilərə, hərbçilər hərbçilərə, brəhmənlər brəhmənlərə 
verərlər. Onlarınt hərəsinin isə bir xasiyyəti var və bunları bir-
bir  şərh edə bilmərəm, kitab əndazədən çıxar. Onların yaxşısı: 
həm mehribanı, həm ağıllısı, həm şücaətlisi ya brəhmən olar, ya 
brəhmən kimilər. 
Nubilərin
102
  və  zəncilərin eybi daha azdır. Zənci nubidən 
yaxşıdır, peyğəmbərin hədisində  zəncilərin haqqında çox 
tə'riflər vardır. Cinsləri tanımaq, onların hərəsinin mənfi və 
müsbət cəhətlərini bilmək bunlardan ibarətdir.  
İndi də üçüncü şərti deyirəm, biləsən. 
Zahiri və batini xəstəliklərin hamısını xarici əlamətdən 
bilməyi öyrən ki, xam düşüb ilk baxışdan almayasan. Çünki ilk 
102 /
 ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ   .……………………………………………..
 
baxışda gözəl nəzərə  gələnlərin çoxları sonradan çirkin 
görünürlər, çox çirkinlər olur ki, sonra gözəl görünür. Bir də 
insanın üzü həmişə bir qaydada qalmır, həmişə gah gözəlliyə 
meyl edər, gah çirkinliyə. Ona diqqətlə bax ki, heç şey sənin 
nəzərindən qaçmasın. Bir çox daxili xəstəliklər olar ki, gəlməyə 
hazırlaşarlar, lakin hələ gəlməmiş olarlar. Bir neçə gündən sonra 
başlayacaq xəstəliklərin isə xüsusi əlamətləri olar. Məsələn, 
əgər yanağı bir az sarıya çalsa, dodağının rəngi qaçmış olsa 
gözləri pərişanlıq ifadə etsə, bu babasil əlamətidir; göz qapaqları 
həmişə  şişmiş olsa, istisqa
103
  xəstəliyidir. Gözün qırmızılığı, 
alın damarlarının şişkinliyi ürəkkeçmə xəstəliyi əlamətidir. 
Kirpikləri gec-gec vurmaq, dodağı tez-tez gəmirmək, 
melanxoliyalıq, burun sümüyünün əyriliyi, burunun düz 
olmaması burun babasili
104
  və burundan qanaxma xəstəliyi 
əlamətidir. Tük tünd qara, cod və arabir daha qara olsa, demək, 
o, saçını qaraltmışdır. Bədənin dağlanma yeri olmayan müxtəlif 
yerlərində dağ olsa, duda sürtə bilərlər, fikir ver cüzam olmasın; 
dodağın rənginin qaçması, gözünün sarılığı sarılıq xəstəliyinə 
dəlalət edər. 
Qul alarkən arxası üstə yerə uzat, hər iki böyrünü əlinlə 
yoxla, gör şiş, ağrıyan yeri varmı, olsa bu, qaraciyər və ya dalaq 
xəstəliyinin olduğuna dəlildir.  
Gizli xəstəlikləri yoxladıqdan sonra açıq xəstəlikləri 
yoxlamağa başla: ağzın iyini, burnun iyini, qulağın karlığını, 
dilin pəltəkliyini, səsin yoğun və  cırlığını, sözün səlis və 
pozğunluğunu, yerişini, dişin sıra və saflığını, diş diblərinin 
möhkəmliyini yoxla ki, səni aldatmasınlar. Bütün bu 
dediklərimi etdikdən, görüb hər  şeyi aydınlaşdırdıqdan sonra, 
alacağın qulu e'tibarlı  və düz adamdan al, qoy sənin də evində 
düz dolansın. 
Əcəmi
105
 tapsan, fars alma, çünki xaricini öz xasiyyətinə 
uyğunlaşdıra bilərsən, farsı isə yox. 
Şəhvət üstün gələn vaxt qul və cariyələrin göstərilməsini 
tələb etmə, qul çirkinsə, ehtirasın çoxluğu onu sənin gözünə 
gözəl göstərər. Əvvəlcə, şəhvətini söndür, sonra onları almaqla 
məşğul ol. Başqa yerdə  əzizlənmiş qulu alma. Əzizləsən, sənə 
minnətdar olmaz, çünki başqa yerdə bunu görmüşdür, pis 
saxlayıb  əzizləməsən, qaçar, ya satılmasını istər, ya ürəyində 
sənə qarşı kin bəslər. 
www.duddud.com - Elektron kitab, proqram yükləmə saytı
www.duddud.com saytından yüklənlib

---

 
 
Qulu alanda elə yerdən al ki, orada onunla pis rəftar etmiş 
olsunlar. Ona balaca yaxşılıq etsən, sənə minnətdar olar, səni 
ürəkdən sevər. 
Vaxtaşırı qula pul ver, qoyma həmişə pula möhtac olsun, 
yoxsa pul əldə etmək üçün başqa yerə gedər. Qiymətli qul al, 
hər kəsin ləyaqəti onun qiyməti ilə müəyyən edilər. Çox ağası 
olmuş qul alma. Çox ərdə olmuş arvadla, çox ağası olmuş qulda 
tə'rifə layiq bir şey olmaz. Hər nə alsan, gündən-günə qiyməti 
artan al. 
Qul satılmasını  həqiqətən istəyirsə, inad etmə, sat. Arvad 
həqiqətən boşanmaq, qul doğrudan satılmaq istəyirsə, o 
arvaddan və bu quldan şadlıq gözləmə. Qul səhv və  xəta 
üzündən deyil, qəsdən tənbəllik edib, bilə-bilə  səhlənkarlıq 
göstərirsə, ona zorla yaxşı  işləməyi öyrətmə, o, heç bir vəchlə 
çalışıb cəld iş bacaran və səliqəli olmayacaqdır, sat. 
Yatmışı  səslə oyatmaq olar, tənbəli təbillə  də  hərəkətə 
gətirmək olmaz. İşə yaramayan əhli-əyalı başına toplama. 
Azarvadlılıq ikinci dövlətlilikdir. 
 O  qədər xidmətçi saxla ki, qaçmasınlar, saxladığına isə 
yaxşı bax. Bir nəcib saxlamaq iki nanəcib saxlamaqdan yaxşıdır. 
Qoyma sənin evində qullar bir-birinə qardaş, cariyələrə isə 
bacı desinlər, ondan böyük şeylər törəyər. Öz qulunu və 
azadanlarını
106
 gücləri çata biləcək qədər yüklə, elə etmə ki, 
gücləri çatmadıqları üçün tabe olmaqdan boyun qaçırsınlar. 
Özün insaflı və düz ol ki, düzlər və insaflılar tərbiyəçisi olasan. 
Qul öz ağasını atası və anası hesab etməlidir. Qulsatandan 
qorxmayan qulu alma, ulaq baytardan qorxan kimi qul da 
qulsatandan qorxmalıdır. Hər xırda  şeyin üstündə satılmasını 
istəyən qul, demək satılıb alınmasından utanmır, ona bel 
bağlama, ondan xeyir gəlməz, tez başqası ilə  əvəz et. Mən 
dediyim kimilərini tap ki, başağrısı olmasın. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
104 /
 ﻪﻣﺎﻨﺳﻮﺑﺎﻗ   .……………………………………………..
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
İyirmi dördüncü fəsil