5,6-Maruza: Sifatni boshqarishning xorijiy tajribalari

javbgarlini oshirgan;

3. 
   Ishchilarning mehnati sifati uchun kengroq moddiy va
   

ma'naviy xursandligidan yanada samarali foydalanish;

4. 
   Mahsulot sifatini oshirish uchun harakatlami kengroq baja- rish uchun shart-sharoitlar yaratilgan.
   

Ma'naviy rag‘bat1antirish “Oltin qo‘1 ustasi”, “Sifat a'lochisi” va boshqa unvonlaming yuzaga kelishi bilan amalga oshirilgan. O‘z vatida TNB vazifasining tanlanma nazorati o‘z-o‘zini nazorat asosiga o‘zgartirilgan. Sifat bo‘yicha doimiy faoliyat olib borgan komissiya yaratilib va rahbariyat o‘rtasida “Sifat kuni” o‘tkazi1ib aynan ishchilarga bog‘liq bo‘1magan oxirgi nuqsonlar aniqlangan.
H. Saratov tizimining Lvov varianti — nuqsonsiz mehnat tizimi NMT (ciicTeoa 6e3peQexrrioro Myra - CBT) birinchi marta 1960- yillarda Lvov shahrida Lvov telegraf apparaturalari zavodida ishlab chiqilgan va boshqa ko‘plab korxonalarda joriy qilingan.
Tizimning maqsadi — korxonaning har bir ishchilarini va ishlab chiqarish jamoasining mehnati natijalari uchun rag‘batlantirish va javobgarligini oshirish yo‘li bilan yuqori chidamli va pishiq, a’1o sifatli mahsulot ishlab chiqarishni ta'min1ashdir.
Asosiy mezonlar mehnat sifatini tavsiflovchi va moddiy kengaytirish o‘lchamlarini aniqlovchi ishlab chiqarish intizomini buzilishiga yo‘1 qo‘ymaslik ahamiyati va miqdorini (haftalik, oylik, choralik) hisoblash yo‘1i bilan vaqt ora1ig‘ida o‘rnati1gan har bir jamoa va korxonaning har bir ishchisi uchun hisoblanadigan mehnat sifati koeffisienti bo‘1ib hisoblanadi. Tizimda ishlab chiqa- rish intizomining buzilishini asosiy turlari klassifikatori (tas- niflagichi) ya'ni har bir nuqsonga muvofiq aniqlangan kamaytirish koeffisienti o‘mati1adi. Mehnat sifatini maksimal baholash va maksimal rag‘batlantirish o‘1chami hisobot davrida bitta intizomni buzgani uchun shu ishchilar va jamoa tomonidan o‘rnati1adi.
Nuqsonsiz mehnat tizimi NMTni joriy etish quyidagi imko-
niyatlami bergan:

• 
  har bir ishchi, har bir jamoaning mchnati sifatini miqdoriy baholash:
  
• 
  har bir ishchi, har bir jamoa o‘ziriing mchnati sifati uchun qiziqishi va javobgarligini oshishi;
  
• 
  korxonaning barcha ishchilarining mchnati va ishlab chiqarish intizomini oshishi;
  
• 
  korxonaning barcha ishchilari mahsulot st fatini oshirish uchun musobaqalarga jalb ctilgan;
  
• 
  brak va shikoyatlardan yo‘qotishlarni kamayisłii Va ishlab chiqarish oshib borgan.
  

Lvov NMT shuningdek, Saratov MNT tizimi mahsulotni tayyorlash bosqichida asosiy vosita sifatida keng tarqalgan.
IIT. Sifat, chidamli, birinchi mahsulot bilan resurs SICH IBMR (xaoec+BO, HapëmHOTs, pecypc c nepBHX H3peJIHĞ - KAHAPC I UI) tizimi birinchi bor 1957-1958 yillarda Gor'kiy shahri (Nijniy Novgorod) mashinasozlik korxonasida ishlab chiqilgan va joriy etilgan. Bu tizimda ishlab chiqarish texnologlari va konstruktorlik byuroning ishlarini texnikaviy tayyorgarligini mustahkamlash hisobiga mahsulotning chidamliligini oshirishga tayangan. Bunda mahsulot ekspluatatsiyasida aniqlangan nuqsonlar 6tl-b0 % ulushga kamaygan. Uzel,detallar, tizimlar va buyumlarning tajriba namu- nalari yaratilib, tadqiqot sinovlari o‘tkaxilgan. Tajribaviy ishlab chiqarish, standartlashtirish va unifikatsiyalash, Konstruktorlik huj- jatlarining yagona tizimi (ECK,Q), Ishlab chiqarishni texnologik tayyorlash yagona tizimi (ECTHП) sifatida umumtexnikaviy stan- dartlar tizimi paydo bo‘lishi bilan sezilarli ravishda rivoj langan.
KAIJA PCHH tizimi uchun xarakterli jihati mahsulotni tay- yorlash bosqichlari doirasiga kiruvchi tadqiqot va loyihalash bosqichlarida hamda ekspluatatsiya bosqichidagi ko‘p turdagi ishlarni qamrab olishi bilan ajalib mradi. Tajriba namunasini tay- yorlashda tadqiqot va loyihalash bosqichlarida rad ctishlar sababini aniqlash va ularni ishlab chiqarishdan oldin bartaraf etishga katta e'tibor qaratilgan.
Bu masalalarni hal etish markcting va modcllashtirish usul- larini kcng ko‘lamda qo llash, tczlashtiril gan sinovlar hamda ish lab chiqarishni tcxnologik tayyorlash jarayonida mahsulotni konstruk- torlik va texnologik qayta ishlash, unifikatsiya kocffisientini
oshirish. tadqiqot va eksperiment bazasini rivojlantirish hîsobıga amalga oshiriladi. Mahsulotni ekspluatatsiyasi natijalari mahsulotni va uni tayyorlash texnologiyasi takomillashtirish uchun aks aloqa tizim sifatida ko‘riladi. KAHAPCHHda nuqsonsiz mehnat va mah- sulotni nuqsonsiz tayyorlash tamoyillaridan keng foydalaniladi.
Gor'kiy oblastining bir qator korxonalarida KAHAPCHH tizi- mini joriy etish orqali quyidagi imkoniyatlarga erishilgan:

• 
  yangi mahsulotni berilgan sifat darajasigacha me'yoriga yetkazishning mııddati 2 — 3 marta qisqargan;
  
• 
  ishlab chiqarilayotgan mahsulotning mustahkamligi 1,5 — 2 marta oshib, resurslar 2 martaga oshgan;
  
• 
  montaj-yig‘ish ishlari sikli va mashaqqati 1,3 — 3 martaga kamaygan.
  

Mahsulot sifatini boshqarish va mahsulot sifatini yaxshilashni rejalashtirish bo‘yicha bu mezonlar hamda mahsulotning butun hayotiy sikli bo‘yiclıa sifatga e'tibor NORM tizimi rivojlantirdi.

4. 
   Motorestırsni oshirish bo‘yicha mehnatni ilmiy tashkil etish (MITE) tiZİlTli (Ha'ııtrıas opraHHJ£lLtHs Tpypa no yBenHoeH to MOTopecypca - cııcTeMa HOPM) 1963-1964-yi11arda birinchi marta Yaroslav motor zavodida shlab chiqilgan va joriy etilgan
   

Tizimning maqsadi — ishlab chiqarilayotgan dvigatellaming mustahkamligi va chidamliligni oshirishdir.
I3OPM tizimining asosini motosoatda ifodalangan birinchi kapital ta'mirgacha dvigatel resursi bo‘1ib hisoblanib, tizimda aso- siy ko‘rsatkich me'yor (limint)1angan motoresurs, detallar va uzel- laming mustahkamligi va chidamliligini oshirish asosida davriy oshirish va motresurslar darajasini navatma-navbat va tizimli nazorat qilish tamoyili tashkil etadi. Tizimda bu ko‘rsatkich1arning o‘sib borıshi rejalashtiriladi.
Tizimda ishlarni tashkillashtirish siklik (davriylik) tamoyili bo‘yicha quriladi. Motoresurslami oshirish bo‘yicha har bir yangi sikl oldin rejalashtirilgan darajada motresurs ishlab chiqarishda erishilgandan so‘ng boshlangan va quyidagilar o‘zda tutilgan:

• 
  uning haqiqatdagi darajasini aniqlash;
  
• 
  me’yoTlOVChi (limintlovchi) motoresurslar, detallar va uzellami aniqlash;
  
• 
  motoresurslarni oshirishning optimal darajasini rejalash- tirish;
  
• 
  rejalashtirilgan motoresurs darajasini ta’minlash bo‘yicha muhandislik takliflarini ishlab chiqish va tekshirish;
  
• 
  ishlab chiqarishda yangi resurslar bilan dvigatelni o‘z1ash- tirish bo‘yicha konstruktorlik va texnologik kompleks chora-tad- birlar rejasini ishlab chiqish;
  
• 
  tajriba-tadqiqotlik ishlari va konstiuktorlik, texnologik kompleks chora-tadbirlarni o‘tkazish;
  
• 
  ishlab chiqarishda erishilgan resurslami mustahkamlash;
  
• 
  ekspluatatsiyada erishilgan darajani qo‘llab-quvvatlash.
  

HOPM tizimi ishlab chiqarish bosqichida o‘zida hHH va CBT tizimlarining qoidalarini va loyihalashtirish bosqichida KAHAP- CIIII tizimining asosiy qoidalarini qamrab oladi.

4. 
   Lvov oblastining i1g‘or korxonalarida 1975-yilda mahsulot sifatini boshqarishning kompleks tizimi MSBKT (kompleksnie sistemi upravleniya kachestvom produksii - KCYKH) tizimi paydo bo‘1gan.
   

KCYKH tizimining maqsadi — fan va texnikaning yutuqlari va eng yaxshi xalqaro andozalarga muvofiq mahsulotni yaratishdir. 1978-yi1da FOCCTaHpapT tOmonidan mahsulot sifatini boshqarish- ning asosiy vazifalari tizimi ishlab chiqildi va tasdiqlandi. Korxo- nalarda KCYKH tizimini joriy etish quyidagilar bilan bog‘1iq1ikda bo‘1adi:

• 
  ishlab chiqarishni metrologik ta'minotini rivojlantirishga olib keldi;
  
• 
  nuqsonlami ko‘p pog‘onali tahlili;
  
• 
  sifatni statistik nazorat qilish;
  
• 
  sifat guruhi yaratildi;
  
• 
  sifat dasturlarini ishlab chiqish boshlandi:
  
• 
  mahsulotni attestatsiyalash kiritildi;
  
• 
  bosh va tayanch tashkilotlarning tarmog‘i va mahsulot sifatini boshqarish sohasida mutaxassislarning malakasini oshirish bo‘yicha muassasalar tarmog‘i keng ko‘1am topdi, oliy ta'lim muassalarida mahsulot sifatini boshqarish va standartlashtirish o‘quv dasturlari kiritildi.