6- mavzu: IX-XII asrlarda o„zbek davlatchiligi, siyosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayot. Reja
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1038 yilda
- Tug„rulbekning 1038-1063 yillarni o„z ichiga olgan hukmronlik davri
- Alp-Arslon (1063- 1072)
|
Saljuqiylar sulolasi namoyalari Saljuqbek Tug„rilbek (1038- 1063) Alp-Arslon (1063- 1072) Malikshoh (1072- 1092) Sulton Sanjar (1118- 1157) Hozirgi Turkiya turklari, Iroq, Eronda yashovchi turkmanlar, shuningdek, gagauzlar, ozarbayjon xalqlarining shakllanishida saljuqiy turklarning roli va ta‟siri alohidadir. Somoniylar hukmronligi davrida ularning ruxsati bilan saljuqiy qabilalar Zarafshon vohasiga, Nurotaning tog„li erlariga kelib o„rnashib, chorvachilik bilan shug„ullanganlar. Keyinroq Movarounnahr hududlari qoraxoniylar sulolasi tomonidan egallanib, ularning chorvador xo„jaliklari bu erlarni band etgach, saljuqiylarning yashash sharoitlari mushkullashadi. Shu bois ular g„arbga tomon siljishga majbur bo„ladilar. XI asrning 20-30 yillariga kelib saljuqiy urug„qabilalarning hozirgi turkman erlari orqali G„aznaviylar tasarrufidagi Xuroson o„lkasiga kirib borishi faollashadi. 1038 yilda Saraxsda, 1040 yilda Dandanakanda bo„lib o„tgan hal qiluvchi urushlar davomida Saljuqiylar G„aznaviylarni engib, butun Xuroson erlarini egallab, o„z davlati markazini shu hududga ko„chiradilar. Shu tariqa, Nishopur shahri Saljuqiylar poytaxtiga aylanadi. Saljuqiylar hukmdori Tug„rulbek egallangan Movarounnahr va Xuroson hududlarini o„z avlodlari - Chag„rilbek va Dovudbeklar tasarrufida qoldirib, o„zi g„arbga tomon harbiy yurishlarini davom ettiradi. Tug„rulbekning 1038-1063 yillarni o„z ichiga olgan hukmronlik davri old Osiyo va Kichik Osiyoning katta hududlarini qo„lga kiritilganligi bilan tavsiflanadi. Bu davr mobaynida Saljuqiylar Gurgon, Tabariston, Xorazm, Ozarbayjon, Kurdiston hududlarini, hozirgi g„arbiy Eron viloyatlarining bir qismini, shuningdek, Fors, Kermon viloyatlarini egallaydilar. 1055 yilda esa xalifalik markazi Bag„dod ishg„ol qilinadi. Ayni paytda Vizantiyaning Kavkazdagi ta‟siriga ham kuchli zarba beriladi. Shunday qilib, Tug„rulbek kuchli Saljuqiy sultonligiga asos soladi. Uning vorisi Alp-Arslon (1063- 1072) ham jahongirlik yurishlarini davom ettiradi. Uning davrida O„rta er dengiziga qadar bo„lgan Kichik Osiyo erlari egallanadi. Endilikda Saljuqiylar saltanati Movarounnahrdan to O„rta Er dengiziga qadar bepoyon hududlarga yoyiladi. Alp-Arslon mamlakat poytaxtini Nishopurdan Marvga ko„chiradi. U o„z podsholigi davrining katta qismini yana sharqqa - Movarounnahrning Qoraxoniylar ta‟sirida bo„lgan joylarini egallashga qaratadi. Shu maqsadda u Xorazm erlarini, so„ngra Jand, Sabronni qo„lga kiritadi. Keyinroq Chag„aniyon va Xuttalon viloyatlarini bosib olish uchun qo„shin tuzadi. Biroq Alp-Arslon 1072 yilda 200 minglik qo„shin bilan Amudaryo kechuvidan o„tish chog„ida kutilmaganda xalok bo„ladi Saljuqiylar davlati qudratining Movarounnahr va Xurosondagi eng kuchaygan payti Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|