7-mavzu qattiq jismning tekis-parallel harakati reja : 1

tekisligideyiladi. 
Teorema.Tekis shaklning harakat tekisligidagi har qanday harakatini ixtiyoriy tanlab olingan 
qutb nuqtasining harakati bilan ilgarilanma harakatdan va shu qutb nuqta atrofida aylanma harakatlardan 
tashkil topgan deb qarash mumkin(7.2-shakl).
Tekis shakl S ning qo‘zg‘almas koordinata sistemasiga nisbatan vaziyati unda olingan ixtiyoriy ikkita 
nuqtasini tutashtiruvchi ABkesmaning vaziyati bilan aniqlanadi. Tekis shakl harakatini o‘rganishda 
kinematik xarakteristikalari va’lym bo‘lgan nuqtaga 
bog’lab organish qulaydir.Bunday nuqtaga qutb nuqta deyiladi.
Faraz qilaylik, S tekis shakl t vaqtda 1-holatda bo‘lib uning holati AB  kesma bilan aniqlansin, 
t+t vaqtda II holatga ko‘chib, AB kesma A
1
B
1
holatni oladi. A nuqtani qutb deb olamiz. AB 
kesmagailgarilanma harakat beramiz, shunda AB kesma A
1
B' holatga keladi. A
1
B' ni A
1
nuqta 
atrofida <B
1
A
1
B’=
1
ga aylantirsak, A
1
B’ kesma A
1
B
1
holatga ko‘chadi. Tekis shakl S birinchi 
holatdan ikkinchi holatga o‘tadi. Endi B nuqtani qutb deb olamiz. B nuqta B
1
holatga kelguncha S tekis 
shaklga ilgarilanma harakat beramiz. Bu holda AB kesma AB
1
holatga o‘tadi. B nuqta atrofida 
A'B
1
A
1
=
2
burchakka aylantirsak, AB kesma A
1
B
1
holatga keladi. Har ikki holda tekis shaklni 
birinchi holatdan ikkinchi holatga ko‘chishi ikki harakat natijasida bajarilishini ko‘rdik. Bu tekis 
shaklning harakat tekisligida ko‘chishiga doir teoremani ifodalaydi. 
A va Blar ixtiyoriy nuqtalar bo‘lgani uchun qutb nuqtani tanlab olish ixtiyoriy bo‘ladi. Tekis 
shaklni ilgarilanma harakati qutb nuqtani tanlab olishga bog‘liq. Har ikki holda B'AB
1
=A'B
1
A
1
: 
ya’ni 
. Bundan tekis shaklni har ikki qutb nuqta atrofida aylanish yo‘nalishi va aylanish 
burchagi bir xilda ekanligini ko‘ramiz. Demak, tekis shaklning ilgarilanma harakati qutb nuqtani tanlab 
olishga bog‘liq, ammo aylanma harakati qutb nuqtani tanlashga bog‘liq bo‘lmaydi.