7-mavzu: qushlar (aves) sinfining umumiy tavsifi (2 soat) Reja
Yüklə 3,95 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Ko`rish organi.
Umurtqali hayvonlarda bir juft ko`z soqqasi bor. Ko`rish organining kapsulasi – sklera uning tashqi devorini tashkil etadi. Sklera pishiq biriktiruvchi to`qimadan tuzilgan bo`lib, ko`z skeleti hisoblanadi. Ko`zning tashqariga bo`rtib chiqib turgan oldingi qismida sklera tiniq shox pardaga aylanadi (19-20-rasmlar). Ko`z soqqasining ichiga yumaloq tiniq jism – ko`z gavhari o`rnashgan. Skleraning ichki tomoni uchta parda, ya`ni tomirli parda, pigmentli parda va to`r parda bilan o`ralgan. Bevosita skleraga yopishgan tomirli pardada ko`zni qon bilan ta`minlaydigan qon tomirlari juda ko`p bo`ladi. Tomirli parda shox pardaning chegarasida skleradan ajralib, halqasimon burma – rangdor parda shaklida ko`z soqqasining ichiga botib kiradi, bu parda ko`z gavharining oldiga o`rnashib, yumaloq teshik – ko`z qorachig’ini cheklab turadi. Tomirli pardaga yorug’lik nurlarini aks ettiradigan pigmentli qora parda taqalib turadi. Pigmentli pardaga, o`z navbatida, ko`z soqqasining ichki yuzasini qoplab oladigan yorug’lik sezuvchi to`r parda taqalgan. To`r pardaning tashqi qatlamida, ya`ni pigmentli pardaga taqalib turadigan tomonida bir talay sezuvchi hujayralar bor, bu hujayralarning ba`zilari uzun 70 tayoqchalar, ba`zilari kalta, tubi keng kolbachalar shaklida bo`ladi. Bunda kolbachalar har xil ranglarni, tayoqchalar esa har xil ravshanlikdagi yorug’liklarni sezadi. To`r pardadan sklerani teshib o`tadigan ko`ruv nervi chiqadi. Ko`z soqqasining ichki bo`shlig’i (keyingi kamera) yelimshak modda - shishasimon tanacha bilan to`lgan, ko`z gavhari bilan shox qatlam orasiga o`rnashgan kichikroq bo`shliqning (oldingi kamera) ichida esa suyuqlik bor. Ko`z soqqasi miya moddasidan (to`r parda va pigment pardasi), mezodermadan (tomirli parda, sklera, shox parda) va ektodermadan (ko`z gavhari va qisman shox parda) rivojlanadi. Tuban umurtqalilarda bir juft ko`ruv organlaridan tashqari, yana bir dona yorug’likni sezuvchi organi - tepa ko`zi ham rivojlangan bo`ladi. Bu organ, asosan sudralib yuruvchilarda rivojlangan. Yangi Zelandiyada uchraydigan gatteriyaning tepa ko`zida to`r qavati, ko`z gavhari va shox pardasi mavjud. Tepa ko`zining embrional rivojlanishi xuddi bir juft ko`zning rivojlanishiga o`xshashdir. Yüklə 3,95 Mb. Dostları ilə paylaş:
|