7 mavzu sertifikatlashning qoida va tartiblari

Beshinchi sxema. Bu sxema mahsulot namuna turlarini tasdiqlangan sinov tashkilotlarida 
o’tkazishga va mahsulot ishlab chiqarishning sifatini baholashga asoslangan bo’lib, so’ngra savdo 
shahobchasida va ishlab chiqarishda namunalar sifatini vaqti-vaqti bilan tekshirilib nazorat qilib 
boriladi. Bu sertifikatlashtirish usuli faqat mahsulotning sifatini nazorat qilibgina qolmay, balki 
korxonada chiqaziladigan mahsulotning sifatini kerakli darajada bo’lishini ham nazorat qiladi. 
Tabiiyki, korxonadagi mahsulot sifatini ta’minlashda, tizimni baholanishida uning mezonini 
aniqlash muhim ahamiyatga ega. Ushbu usul sanoati rivojlangan mamlakatlarda hamda xalqaro 
sertifikatlashtirish tizimlarida eng ko’p tarqalgan sxemadir. Birinchi-to’rtinchi sxemalarga 
qaraganda bu sxema eng murakkab va nisbatan qimmatroq turadigan sxema bo’lib, uning afzalligi 
ite’molchi mahsulot sifat darajasini yuqori ekanligiga ishonch hosil qiladi, bu esa asosiy mezon 
hisoblanadi. 
Oltinchi sxema faqat korxonadagi mahsulotning sifatini ta’minlash bilan tizimni 
baholanishini o’tkazishga mo’ljallangan. Bu usul ayrim vaqtda korxona-tayyorlovchini attestatlash 
deb ham yuritiladi. Bu xil sertifikatlashtirishda faqat korxonaning belgilangan sifat darajadagi 
mahsulotni chiqarish qobiliyati baholanadi. 
Yettinchi sxema. Mahsulotning har bir tayyorlangan to’dasidan sinovlarga tanlab olishga 
asoslangan. Tanlab olish sinovlarining natijalariga qarab to’dani ortish uchun qaror qabul qilinishi 
aniqlanadi. Bu xildagi sertifikatlashtirish uchun tanlanmaning hajmi aniqlanishi lozim, bu esa 
tayyorlangan to’daning katta-kichikligiga maqbul bo’ladigan sifat darajasiga bog’lik. Qabul 
qilingan qoidaga asosan tanlanmani to’plash vakolatlangan sinov tashkilotlari tomonidan amalga 
oshiriladi. Bu xil sertifikatlashtirish qo’llanilishi statistik usulni qo’llash bilan bog’liqdir. 
Sakkizinchi sxema. Har bir tayyerlangan, ayrim buyumning standartlar talabiga 
muvofiqligi sinovlar o’tkazib aniqlashga asoslangan. Bu sertifikatlashtirish usulida yuqorida-7 
sxemalariga qaraganda ta’minlovchining ma’suliyati ancha yuqori. Tabiiyki muvoffaqiyatli 

---

3 
sinovlardan o’tgan buyumlargina sertifikat yoki muvofiqlik belgisini oladi. 8- sxema mahsulotga 
nisbatan yuqori va qat’iyroq talablar qo’yilganda ishlatilishga asoslangan yoki mahsulotning 
ishlatilishi natijasida standart talablarga mos kelmasligi iste’molchiga katta iqtisodiy zarar 
yetkazganida qo’llaniladi. Bu xil sertifikatlashtirish qimmatbaho metallardan va qotishmalardan 
tayyorlanadigan buyumlarda ko’proq qo’llaniladi. Bundan asosiy maqsad qimmatbaho metallarning 
belgilangan miqdorini, tarkibini va buyumning tozaligini tekshirishdir. 
Buyuk Britaniya instituti tomonidan setrifikatlashtirishning yangi xili yaratilib, bu usul bilan 
faqat ishlab chiqarishdagi texnologik jarayonlarini tasdiqlanishi /attestatlanishi/ga asoslangan. 
Hozirgi zamon adabiyotida har bir sertifikatlashtirish sxemasining afzalligi va kamchiliklari 
tahlil etilgan. Bularning ichida eng mukammal va murakkabi beshinchi va oltinchi sxemadir. Bu 
sxemalar to’lik bo’lganligi uchun uni asos qilib olib, hozirgi zamon xalqaro sertifikatlashtirish 
tizimini yaratilmoqda. 
Sertifikatlashtirish tizimlarini boshqaruvchi idora muayyan turdagi mahsulot sifatining 
nazoratini tashkil etish, standartlarga rioya qilishni majburiy talab etishini, iste’molchi va savdo 
talablarini e’tiborga olib, mamlakatdagi amalda bo’lgan qonunlar va me’yoriy xujjatlar asosida o’z 
ishini tashkil etadi. 
Sertifikatlashtirish idorasi sinovlarni o’tkazish, korxonadagi va savdo shahobchasidagi 
mahsulotning sifatini nazorat qilish hamda nazoratni tashkil qilish va shunga o’xshashlarni bajarib 
uchinchi tomon vazifasini bajaradi.