7-mavzu: Xalqaro turizmda inson xulki va odob-axloki. Xalqaro turizmda madaniy xilma-xillikning tarkalishi

6.8. Madaniy guruxlanish.
Jamiyatning katta qismida tez-tez madaniy guruxlanish yoki odamlar guruxlarining yaqqol ko’zga ko’rinadigan xulq-atvorlari va g’oyalari ularning bir qismini kengroq madaniyatda ulardan farqlaydi. Madaniy guruxlanish a’zolarining bellashuvlari, milliy ligi, qabilalari, dini, geografik xuddi etikasi, ijtimoiy va iqtisodiy sinflanish davri,jinsi, istiqomat qilishi, siyosati va jinsni aniqlash yoki ular faktorlarini birlashishini ajratishga asoslanadi. Ba’zi madaniyatlar bir necha madaniy guruxlardan tashkil topgan.
Madaniy guruxlanishining turlicha turkumlari bor:
● Irqiy madaniy gurux: ko’pgina odamlar guruxlari biologik xarakterlanishini o’xshashliklari, asosan o’xshash rang va yoki fizik turini ta’kidlaydi. Turlicha irqlar turkumlari fizik xususiyatini farqlarini, tanasining rangi yoki ko’zlarining shaklini xarakterlay oladi. Irqiy madaniy guruxlar yana odamlar guruxlarini avlodini ajdodiga o’xshashi, tarixan bir xilligi, tili, urf-odatlari, misol uchun,Germanlar irqi, ta’kidlay oladi. Irq dunyo rivojining turidir. O’ziga xos irqlar turkumi tarixan rivojlangan. Misol uchun, ko’pchilik g’arbiy Evropaliklar mamlakatlarida Kavkazlar irqi odamlarni o’z ichiga olgan.
● Milliy madaniy guruxlar: odamlar guruxlarining tarixi va odatiy tilini ifodalydi. Lekin har doim ham o’xshash hududlarda yashamasligi mumkin. Misol uchun, Qo’shma shtatlar va Shimoliy Amerikaning, Hindiston milliy madaniy guruxlari.
● Qabilalar madaniy guruxlari: odamlar guruxlarini kichikroq millatlari, o’xshash urf-odatlari va odatiy o’xshash tillari va ko’pincha uchraydigan qadimiy hayot yo’llarini tushuntiradi. Misol uchun, qabilalarning Amazonka o’rmonlaridagi ov qilishlari.
● Etnik madaniy guruxlar: odamlar guruxlarini tili, hududi, tarixi, dini, merosi va turlicha xarakterlanishi (masalan, tana rangi, sochini rangi), yoki boshqalarga ishonish va ular shaxsiyati milliy yoki madaniy guruxlanishni ta’kidlaydi. Etnik madaniyat bolalarga o’tishni o’ziga xosligini ifodalaydi. Etnik guruxlarga Anglo-Amerikaliklar, qoraG’Afrikanlar-Amerikanlar, O’rta Sharqliklar, Janubiy-Sharqiy Osiyoliklar, Ispaniyaliklar, Filipin yoki Yaxudiylar misol bo’la oladi. Ilk Yugaslaviya ko’plab etnik guruxlari (masalan, Sibr, Krotianlar yoki Musulmonlar) ba’zi madaniyatlar o’zlarining milliy yashashga majburlanishi,ikkinchi jahaon urushida.
● Diniy madaniy guruxlar: turlicha odamlar guruxlar Mamlakatlar geografik farqlarini yoki ular o’rtasidagi o’xshashliklarni ifodalaydi. Hududiy madaniy guruxlar rivojlanishida geografik, tarixiy, siyosiy, iqtisodiy, tili va dinini farqlarini madaniy guruxlarini ifodalaydi. (birgalikda va milliy chegaralanishdan tashqari). Ba’zi geografik hududlar yoki hududiy o’z madaniyati, qadriyatlari va hayot tarzini ifodalaydi. Misol uchun, Janubiy-G’arbliklar, Qo’shma Shtatlar hayot tarzini bilishadi. Ochiq havoda bo’ladigan o’yin kulgular va faol sport turlari. Janubiy-G’arbliklar yana ko’proq yangilik kiritib Yangi Angiliya hududining konservativligiga taqqoslashini vujudga keltiradi.
● Iqtisodiy va ijtimoiy madaniy guruxlar: odamlarning iqtisodiy-ijtimoiy jamiyatdagi mavqeyini turlichaligini tartibini tenglashtiradi. (turlicha daromad va mol-mulklari). Misol uchun, Afrikalik-Amerikalik madaniy guruxlarning Qo’shma shtatlardagi tez-tez uchraydigan daromad qoidalari, dorilarva ta’limdan mahrum bo’lishi bilan bog’liqligini bildiradi.
● Yoshga asoslangan madaniy guruxlar: turli xil yoshdagi farqlar tengligini ko’rsatadi. Ba’zi yosh guruxlari o’zlarining madaniyatini rivojlantiradi. Misol uchun, yosh odamlarning Kiyinishi, ovqatlanishi, musiqasi, turar joyi, mashinalari va ko’proq odamlarga qaraganda bo’sh vaqtlardagi faolligini ustunligidir. Yosh odamlar sog’ligini asrashda zamonaviy Kiyinish, musiqa tenglash va o’yin-kulgalar deb afzal ko’rishadi; kattalar ko’proq qulay keyimlar, meditsina va sug’urtalashni afzal deb bilishadi.
● Irqqa asoslangan madaniy guruxlar: turlicha irqlar tartibini bir-biriga tenglaydi ba’zi irqlar o’zlarining madaniy odat va urflarini rivojlantiradi.
Hududiy demokratik yoki ijtimoiy-iqtisodiy farqlarning sabablari, ba’zi madaniy guruxlar qadriyatlaridagi farqlar va odamlarga qanday xulq-atvorga ko’nikishini,ta’sir ko’rsatishini va madaniy guruxlar fikrlarini ko’rsatadi. Ba’zi madaniy guruxlar xulq-atvor namunalarining turlichaligini boshqa hukmron madaniyatlardan ajratishni namoyish qiladi. Shu sababli, muhim hukmron madaniyat madaniy guruxlar muhim variantlardan farq qiladi.