7-sinf “algebra” kursida o’rganilgan mavzularni takrorlash

2-masala. Agar parabolaning (-2; 5) nuqta orqali o'tishi va nning uchi (-1; 2) nuqtada bo'lishi ma'lum bo'lsa, parabolaning teng-_lamasini yozing.
Д Parabolaning uchi (-1; 2) nuqta bo'lgani uchun parabolaning ^_englamasini quyidagi ko'rinishda yozish mumkin:
у = a(x + l)² + 2. Shartga ko'ra (-2; 5) nuqta parabolaga tegishli va, demak,
5 = a(-2 + l)² + 2,
bundan a = 3.
Shunday qilib, parabola
у = 3(x + l)² + 2 yoki у = Sx² + 6x + 5 tenglama bilan beriladi.


4. Yangi mavzuni mustahkamlash:
Mashqlar
Parabola uchining koordinatalarini toping (24—26):
24. (Oq'zaki.)
l)y = (x- 3)² - 2; 2) у = (x + 4)² + 3;
3) у = 5(x + 2)² - 7; 4) у = -4(x - l)² + 5.

25. 
    1) у = л² + 4x + 1; 2) у = x² - 6x - 7; S)y = 2x² -6x + 11; 4) у = -3x² + 18x - 7.
    
26. 
    1) у = x² + 2; 2) у = -x² - 5; 3) у = Зх² + 2x; 4) у = -4x² + x.
    
27. 
    Ox o'qida shunday nuqtani topingki, undan parabolaning simmet­riya o'qi o'tsin:
    

1) у = x² + 3; 2) у = (x + 2)²;
3) у = -3(x + 2)² + 2; 4) у = (x - 2)² + 2;
5) у = x² + x + 1; 6) у = 2x² - Зх + 5.

28. 
    у = x² ~ Юх parabolaning simmetriya o'qi: 1) (5; 10); 2) (3; -8); 3) (5; 0); 4) (-5; 1) nuqtadan o'tadimi?
    
29. 
    Parabolaning koordinatalar o'qlari bilan kesishish nuqtalarining koordinatalarini toping:
    

1) у = x² - Зх + 2; 2) у = -2x² + Зх - 1;
3) у = Зх² - 7х + 12; 4) у = Зх² - 4х.
5. Darsga yakun yasash va baholash – darsning maqsadini yana bir bor eslatish va unga qanchalik erishilganligini o’quvchilar bilan birgalikda aniqlash. O’quvchilarning mavzu bo’yicha savollariga javob berish, ulaming o’zlashtirganlik darajasini aniqiash, darsning asosiy lahzalarini qayd qilish. Darsda faol qatnashgan o’quvchilarni tilga olish va baholash;


6. Uyga vazifa ________________________
Sana: «___» _____________ 201__ y.


Mavzu: KVADRAT FUNKSIYANING GRAFIGINI YASASH


Darsning maqsadi: O’quvchilarga mustaqillik haqida, ularni Vatanparvarlik ruhida tarbiyalashga oid tushunchalar berish. Kvadrat funhsiyaning grafigini yasash haqida ma’lumot berish.
Darsning ko’rgazmali qurollari: ______________________________


Darsning borishi:


1. Tashkiliy qism – salom-alik qilish, davomatni tekshirish, zarur ko’rgazmali qurol va jihozlarni darsga hozirlash;
2. O’tilganlarni takrorlash va yangi mavzuni boshlashga hozirlik – yangi mavzu bilan bog’liq o’tilgan dars mavzularini takrorlash; o’quvchilarning yangi
mavzuni o’tishdan oldin bu mavzuga oid bilim darajalarini aniqiash, baholash
va yangi materialni o’zlashtirishga tayyorlash; yangi dars maqsadini tushuntirish;
3. Yangi mavzuni yoritish:


Kvadrat funksiyaning grafigini yasash
Masala. funksiyaning grafigini yasang.
1. parabola uching koordinatalarini hisoblaymiz:

(2;-1) nuqtani yasaymiz.
2. (2; -1) nuqta orqali ordinatalar o’qiga parallel to’g’ri chiziq, ya’ni parabolaning simmetriya o’qini o’tkazamiz (13-a rasm).
3. Ushbu

Tenglamani yechib, funksiyaning nollarini topamiz: (1; 0) va (3; 0) nuqtalarni yasaymiz (13-b rasm).
4. Ox o’qida x=2 nuqtaga nisbatan bo’lgan ikkita nuqtani, masalan, va nuqtalarni olamiz. Funksiyaning bu nuqtalardagi qiymatlarini hisoblaymiz: y(0)=y(4)=3
(0; 3) va (4; 3) nuqtalarni yasaymiz (13-b rasm).
5. yasalgan nuqtalar orqali parabolani o’tkazamiz (13-d rasm).
Shu yo’sinda istalgan kvadrat funksiyaning grafigini yasash mumkin:
1. larni formulalardan foydalanib hisoblab, parabolaning ( ) uchi yasaladi.
2. Parabolaning uchidan ordinatalar o’qiga parallel to’g’ri chiziq parabolaning simmetriya o’qi o’tkaziladi.
3. Funksiyaning nollari (agar ular mavjud bo’lsa) topiladi va abssissalar o’qida parabolaning mos nuqtalari yasaladi.
4. Parabolaning uning o’qiga nisbatan simmetrik bo’lgan qandaydir ikkita nuqtasi yasaladi. Buning uchun o’qida nuqtaga nisbatan simmet-rik bo’lgan ikkita nuqta olish va funksiyaning mos qiymatlarini (bu qiymatlar bir xil) hisoblash kerak. Masalan, parabolaning abssissalari x=0 va bo’lgan nuqtalarini (bu nuqtalarning ordinatalari c ga teng) yasash mumkin.
5 . Yasalgan nuqtalar orqali parabola o’tkaziladi. Grafikni yanada aniqroq yasash uchun parabolaning yana bir nechta nuqtasini topish foydali.


Kvadrat funkiya bu ko’rinishdagi funksiya bo’lib, bunda - berilgan haqiqiy sonlar, haqiqiy o’zgaruvchi.
Kvadrat funksiyaning nollari – bu ning funksiya nolga aylanadigan qiymatlaridir. Masalan, funksiya nollarga ega.
Kvadrat funksiyaning grafigi parabola bo’ladi. Xususan funksiyaning grafigi uchi (0,0) nuqtada (koordinata boshida) bo’lgan parabola bo’lib, uning simmaetriya o’qi – ordinatalar o’qidir.
Umumiy holda parabolaning uchi nuqtada bo’ladi, bunda parabolaning simmetriya o’qi ordinatalr o’qiga parallel ravishda uning uchdan o’tuvchi to’g’ri chizigdir. Parabolaning tarmoqlari bo’lganda yuqoriga, bo’lganda pastga yo’nalgan bo’ladi.
parabolani y=ax² parabola grafigini koordinata bo’yicha siljitish bilan hosil qilish mumkin. Masalan, parabolani y=3x² parabolani Ox o’qi bo’yicha ikki birlikka chapga va Oy o’qi bo’yicha to’rt birlik yuqoriga siljitish bilan hosil qilish mumkin.

kvadrat funksiya grafigini yasash sxemasi:

1. larni formulalar bo’yicha hisoblab, parabolaning uchi yasaladi.

2. Parabolaning uchidan ordinata o’qiga parallel to’g’ri chiziq- parabolaning simmetriya o’qi o’tkaziladi.
3. Funksiyaning nollari (agar ular bor bo’lsa) topiladi va absissalar o’qiga parabolaning ularga mos nuqtalari yasaladi.
4. Parabolaning uning o’qiga nisbatan simmetrik bo’lgan qandaydir ikkita nuqtasi, masalan, absissasi x=0 va x hamda ordinatasi bo’lgan nuqtalari yasaladi.
5. Yasalgan nuqtalar orqali parabola o’tkaziladi kvadrat funksiya bo’lganda ga teng eng kichik (agar bo’lsa) yoki eng katta (agar bo’lsa) qiymatni qabul qiladi.
Masalan, funksiya x=3 bo’lganda o’zining eng kichik y=18 qiymatiga ega; funksiya esa, x=1 bo’lganda o’zining eng katta y=-6 qiymatiga ega