Leykotsitlarning tuzilishi. Leykotsitlar - yadroga ega bo‘lgan, rangsiz hujayralar. Shuning uchun ularni oq qon tanachalari ham deyiladi. Ular qizil ilik, limfa tugunlari, ayrisimon bez, taloqda hosil bo'ladi (26-rasm). Ular 2—5 kun yashaydi. Leykotsitlarning shakli o‘zgaruvchan bo‘lib, ular faol harakatlanish xususiyatiga ega. 1 mm3 qonda 6-8 ming leykotsitlar bo‘ladi. Leykotsitlarning tuzilishi va funksiyasiga ko'ra bir-biridan farq qiladigan bir necha xili mavjud. Leykotsitlarning funksiyasi. Leykotsitlar organizmni har xil mikroblar va zaharli moddalardan himoya qiladi. Leykotsitlarning ayrim xillari qon tomirlari devoridan to‘qimalarga o'tish va u yerdagi begona zarrachalarni qamrab olib, hazm qilish xususiyatiga ega. Bu hodisani rus olimi I. I. Mechmkov kashf etgan va uni fagotsitoz (yunoncha «fagos» - yutaman, «sitos» - hujayra), «yutuvchi» hujayralarni esa fagotsitlctr deb atagan. Teri jarohatlanganida (masalan, zirapcha kirganida) jarohatlangan joy dastlab qizaradi, keyin yiringlaydi. Bu hodisa leykotsitlar funksiyasi bilan bog‘liq. Organizmga yot narsalar ko‘proq tushib qol- ganida ularni yutadigan fagotsitlar tobora yiriklasha borib, yoriladi. Yorilganda chiqadigan moddalar yallig‘lanish paydo qiladi. Yalligiangan joy shishib qizarib, harorat ko'tariladi. Yallig‘lanish reaksiyalari jarohatlangan joyga yanada ko'proq leykotsitlarni jalb qiladi. Leykotsitlar zararli mikroorganizmlar va halok bolgan hujayralarni yo'q qilish bilan birga o‘zlari ham ko‘plab halok bo‘ladi. Yallig‘langan to‘qimalarda to‘plangan yiring o‘lik leykotsitlar to‘plamidan iborat.
