9-mavzu. Raqobat va narxning shakllanishi



Yüklə 0,71 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə11/21
tarix28.11.2023
ölçüsü0,71 Mb.
#168425
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   21
2-savol ► 
Alohida tovarlarga qilingan 
mehnat sarflari turlicha 
bo‘lib, ulardan ayrimlari 
ijtimoiy mehnat sarfi sifatida 
to‘liq tan olinsa, boshqasi 
qisman tan olinadi, 
uchinchisi esa umuman tan 
olinmasligi mumkin. 


Raqobat va narxning shakllanishi 
 
 
158 
boshqa omillar ham ta’sir qilib, natijada narx qiymatdan past yoki yuqori bo‘lishi 
mumkin. Jumladan, o‘zgarib turuvchi talab va taklif ta’siri ostida biror tovarning 
bozor narxi tebranib, uning qiymatidan u yoki bu tomonga farqlanishi mumkin. 
Raqobat ham qiymat – narx nisbatiga xuddi talab va taklif kabi ta’sir ko‘rsatadi. Bu 
erda shuni ta’kidlash lozimki, xaridor u yoki bu tovarni sotib olishda, nafaqat uning 
qancha turishini, balki mazkur tovarning iste’mol xususiyatlari o‘zining ehtiyoji va 
didi gaqanchalik mos kelishini, ya’ni uning nafliligini ham hisobga oladi.
Tovarning xarid qilinishi uning alohida olingan bir kishi uchun emas, balki 
jamiyat uchun nafliligini va shu bilan birga ijtimoiy qiymatini ham tan olishni 
bildiradi. Shu sababli, «ijtimoiy naflilik» tushunchasining o‘zi biror tovar (xizmat) 
ning jamiyat uchun nafliligi, qadr-qimmatga egaligini ko‘rsatadi. Shu 
mulohazalardan kelib chiqib aytish mumkinki, 
narx o‘zida faqatgina qiymat yoki 
naflilikning birini emas, balki har ikkalasining bir vaqtda mavjudligini va 
ularning ma’lum miqdorini pul ko‘rinishida ifoda etadi. 
Tovardagi ikki 
xususiyat birdaniga tan olinmasa, u pulda ifodalanmasa oldi-sotdi sodir bo‘lmaydi. 
CHunki tovarning qiymati tomonida sotuvchining manfaati, nafliligi (iste’mol 
qiymati) tomonida esa xaridorning manfaati yotadi. Tovar egasi tovar ishlab 
chiqarish sarflarini qoplab, ma’lum darajada, iloji boricha ko‘proq foyda olishni 
ta’minlashi mumkin bo‘lgan qiymatni pul shaklida o‘zlashtirishga intilsa, xaridor 
iloji boricha sarflayotgan pulining har bir birligiga ko‘proq naflilik (iste’mol 
qiymati) olishga harakat qiladi. Ularning manfaatlari to‘g‘ri kelgan nuqtada
darajada narx o‘rnatilib, tovar-pul almashuvi, oldi-sotdi sodir bo‘ladi. Bu holatni 
yaxshiroq tasavvur qilish uchun quyidagi 9.2-chizmaga e’tiborni jalb etamiz. 

Yüklə 0,71 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   21




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin