9-mavzu. Raqobat va narxning shakllanishi
-chizma Tovardagi ikki xil xususiyatni ifodalovchi narxlarning mahsulot hajmini
Yüklə 0,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 9.4-chizma Narxga ta’sir qiluvchi omillar
|
9.3-chizma
Tovardagi ikki xil xususiyatni ifodalovchi narxlarning mahsulot hajmini hisoblashda qo‘llanishi Narxning mazmunini to‘laroq tushunishda, uning darajasiga ta’sir etuvchi omillarni bilish muhim ahamiyatga egadir. Bulardan asosiylari –bo‘lib qiymat yoki Ijtimoiy nafliligi O’zgarmas yoki qiyosiy narxlarda Real mahsulot, yaratilgan tovar va xizmatlar summasi Yaratilgan tovar va xizmatlar Yaratilgan tovar va xizmatlar qiymatini hisoblash Tovar va xizmatlarning puldagi ifodasi Ijtimoiy qiymati Joriy, ya’ni o‘zgaruvchi narxlarda Nominal mahsulot, ya’ni tovar va xizmatlarning joriy narxdagi qiymati Narx – real bozor iqtisodiyoti sharoitida tovar va xizmatlarning ijtimoiy qiymati va ijtimoiy nafliligining puldagi ifodasidir. Raqobat va narxning shakllanishi 160 ishlab chiqarish sarflari; tovarning naflilik darajasi; mazkur tovarga talab va taklif nisbati; raqobat holati; davlatning iqtisodiy siyosati va h.k. hisoblanadi. Bu omillar ichida tovar qiymati va nafliligi uning narxini belgilovchi asos bo‘lib xizmat qiladi (9.4-chizma). 9.4-chizma Narxga ta’sir qiluvchi omillar Boshqa omillar esa narxning ijtimoiy qiymat bilan ijtimoiy naflilik miqdori atrofida goh birinchisining, goh ikkinchisining foydasiga tebranishiga sabab bo‘ladi. Masalan, talab va taklif nisbatini olaylik. Agar tovarlarning ayrim turiga talab taklifga nisbatan baland bo‘lsa, ijtimoiy qiymat o‘zgarmagan holda narxning darajasi nisbatan yuqori bo‘ladi, yoki aksincha taklif talabga nisbatan ko‘proq bo‘lsa, ijtimoiy qiymat o‘zgarmagan holda narxning darajasi unga nisbatan past bo‘ladi. Hozirgi davrda iqtisodiyot nazariyasi bo‘yicha chop etilayotgan ko‘plab darslik va o‘quv qo‘llanmalarda narx darajasiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar qatorida pulning qadr-qimmati e’tibordan chetda qolmoqda. Holbuki, pulning qadr-qimmatining o‘zgarishi ham narx darajasiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Bu, ayniqsa, milliy valyutani chet el valyutalariga ayirboshlash nisbatining o‘zgarishi orqali yaqqolroq namoyon bo‘ladi. Masalan, 1 AQSh dollari 1300 so‘mga teng bo‘lgan chog‘da 10 dollar turuvchi qandaydir tovarning narxi 13000 so‘m bo‘ladi. Agar so‘mning qadri oshib, 1 dollar 1000 so‘mga tenglashsa, u holda shu tovarning narxi 10000 so‘m bo‘ladi. Narx darajasiga boshqa omillarning ta’siriga alohida to‘xtalmasa ham bo‘ladi. Chunki soliq miqdori qancha ko‘p bo‘lsa, narx darajasi shuncha yuqori bo‘lishi hammaga ayondir. Narxning iqtisodiy mazmuni uning vazifalari ko‘rib chiqilganda yanada yaqqol namoyon bo‘ladi. Yüklə 0,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|