9 The Neolithic in the South Caucasian Mil Steppe: a diverse Mosaic Barbara Helwing and Tevekkül Aliyev

92
TÜRK ARKEOLOJİ VE KÜLTÜREL MİRAS ENSTİTÜSÜ DERGİSİ
 - 01
anımsatmaktadır.
4
Bu çalışmamızda, küçük bir Neolitik yerleşim bölgesi örneği olarak, yakın 
zamanda araştırılmaya başlanan Azerbaycan Cumhuriyeti’nin güneyindeki Mil Bozkırlarının Ne-
olitik coğrafyasını mercek altına alacağız (Fig. 1).
Araştırmanın Kavramsal Çerçevesi
Son Buzul Çağı’nın sonunda, Güneybatı Asya’nın yaşam biçiminde ortaya çıkan köklü 
değişim sonucunda insanlar yavaş yavaş gezici avcılık ve toplayıcılığı bırakarak yerleşik hayata 
geçmeye, yaşamaya elverişli bölgelerde daha uzun süreler, hatta tüm yıl boyu kalmaya başlamış-
tır. Yakın çevresinde sadece belirli hayvan türlerini avlayan, toplayıcılık yapan, bitki ekip biçen 
insan, kalıcı varlığıyla çevresini ve kendi yaşam biçimini kademe kademe değiştiren önemli bir 
etken haline gelmiştir. Uzun zaman boyunca tekrarlanan bu adımlar sonucunda hayvan ve bit-
kiler evcilleştirilmiş, üretimde ırk seçimine bağlı olarak türlerde gözle görülür morfolojik deği-
şiklikler ortaya çıkmıştır. Bundan sonra, büyüklükleri, dolayısıyla verimleriyle ve hayvanlar söz 
konusu olduğunda bunlara ek olarak uysallıklarıyla da yabani türlerden ayrılan bu yeni türler 
insanların temel besin kaynağı haline gelmiştir. Yaşamın temelini oluşturan tarım ve hayvancılık, 
yerleşik yaşamla birlikte, arkeologların Neolitik Çağ ya da Yeni Taş Çağı olarak adlandırdığı yeni 
bir dönemi açmıştır. 
Yirminci yüzyılın ilk yarısında, Neolitik yaşam biçimine geçişi betimleyen kuramsal yak-
laşımlar geçinmenin maddi temellerini odağa alıyordu. Gordon Childe, bu değişimi ani, derin ve 
geri döndürülemez olarak tanımlamış ve Sanayi Devrimi’ne göndermeyle, “Neolitik Devrim” te-
rimini ortaya atmıştı.
5
Başta, genel olarak Batı Asya üzerinde duruluyor ve güvenilir bir krono-
lojinin olmayışı, bir merkez ya da çekirdek bölge belirlemeyi olanaksız kılıyordu. Bu bağlamda, 
1920’lerde ünlü biyolog Nikolay Vavilov, Güney Kafkasya’nın muazzam biyoçeşitliliğinin bölge-
yi bir “çeşitlilik merkezi,” dolayısıyla bitkilerin ilk kez evcilleştirilmiş olabileceği potansiyel bir 
çekirdek bölge yaptığını ileri sürmüş,
6
bu yaklaşım 1990’lara dek o zamanki Sovyetlerde yapılan 
araştırmalara temel olmuştu. Gerçekten de, Neolitikleşme sürecinin gerçek süresi ve eskiliği ancak 
1950’lerde, Levant ve Zagros-Toros sıradağlarındaki örnek yerleşmelerde 
14
C metoduyla krono-
metrik tarihleme yapmak mümkün olduktan sonra anlaşılabilmiştir.
7
Robert Braidwood ve çalışma 
arkadaşlarının Toros ve Zagros eteklerinde yürüttükleri Chicago merkezli “Prehistoric Project” 
kapsamında gerçekleştirdikleri, kesin radyokarbon tarihlemenin yardımıyla kronolojik bir silsile 
4 Douglas Baird vd., “Agricultural Origins on the Anatolian Plateau,” Proceedings of the National Academy of Sciences 
115, no. 14 (2018): E3077–86; Mihriban Özbaşaran, Güneş Duru ve Mary C. Stiner, der., The Early Settlement 
at Aşıklı Höyük: Essays in Honor of Ufuk Esin (İstanbul: Ege Yayınları, 2018); Eva Rosenstock, “Dot by Dot: 
Phase-Mapping the Central/Western Anatolian Farming Threshold.” The Central/Western Anatolian Farming 
Frontier: Proceedings of the Neolithic Workshop Held at 10th ICAANE in Vienna, April 2016 içinde, der. Maxime 
Brami ve Barbara Horejs, Oriental and European Archaeology 12 (Vienna: Austrian Academy of Sciences Press, 
2019), 103–26; Fokke Gerritsen ve Rana Özbal, “Barcın Höyük, a Seventh Millennium Settlement in the Eastern 
Marmara Region of Turkey,” Documenta Praehistorica 46 (2019): 58–67.
5 V. Gordon Childe, Man Makes Himself, The Thinker’s Library 87 (London: Watts & Co., 1948).
6 Nikolai Ivanovich Vavilov, Origin and Geography of Cultivated Plants (Cambridge: Cambridge University Press, 
1992).
7 Kathleen M. Kenyon, “Jericho and Its Setting in Near Eastern History,” Antiquity 30, no. 120 (1956): 184–97. Kath-
leen M. Kenyon, “Reply to Professor Braidwood,” Antiquity 31, no. 122 (1957): 82–84; Mortimer Wheeler, “The 
First Towns?” Antiquity 30, no. 119 (1956): 132–36; Robert J. Braidwood, “Jericho and Its Setting in Near Eastern 
History,” Antiquity 31, no. 122 (1957): 73–81.
Takme Dergi ic.indd 92
Takme Dergi ic.indd 92
1.03.2022 14:37
1.03.2022 14:37

---