Guney Kafkasya Mil Bozkrlarnda Neolitik - Renkli Bir Mozaik (1)
93 Güney Kafkasya Mil Bozkırlarında Neolitik Çağ: Renkli Bir Mozaik - Barbara Helwing ve Tevekkül Aliyev ortaya çıkarılabilmiştir.
8 Eriha (Jericho) ve Zagroslarda yürütülen eşgüdümlü çalışmalar, Neolitik-
leşmenin hızlı değil, uzun ve yavaş bir süreç olduğu yönünde bir kanı değişikliğine yol açmıştır.
Yeni kronolojik sıralama, Batı Asya’nın Neolitikleşme sürecindeki öncülüğünü, yerleşme
tarihine ve çevre ekolojisine dayanarak savunmayı olanaklı kılıyordu. Zira en eski yerleşik yer-
leşmeler Levant Bölgesi’nden Toros ve Zagros eteklerine uzanan ve “Bereketli Hilâl’in Dağlık
Yamaçları” olarak da anılan geniş bir yay üzerinde yer almaktaydı.
9 Bu bölge, aynı zamanda, son-
radan evcilleştirilmiş olan yabani hayvan ve bitkilerin eski çağlardaki doğal ortamlarına karşılık
gelir ve Neolitik yaşam biçimi MÖ 10. binyıl ile 8. binyıl arasında, burada ortaya çıkmıştır. Yeni
kronolojik sıralama, Neolitik Çağ’ın karakteristik sayılan unsurlarının eş zamanlı olarak ortaya
çıkmadığını da gösteriyordu: kalıcı meskenlerle anıtsal kült yapıları önce, tarım daha sonra ortaya
çıkmıştı; yine, çömlekçilik gibi el sanatları daha geç, Neolitiğin olgunlaştığı dönemde doğmuştu.
Temel kronolojinin belirlenmesiyle, sembolik davranışın ve mekânla bağ kurmanın “Ne-
olitikleşme” sürecindeki önemini teslim eden yaklaşımların yolu açılmış oluyordu. Jacques Cau-
vin’e göre “Tanrıların Doğuşu” tarımdan ve yerleşik hayattan önce gerçekleşmişti;
10 Ian Hodder
ise Çatalhöyük’teki çalışmalarında, tekrarlanan ritüel davranışları anlamlı bir kavram olarak or-
taya koyacaktı.
11 Günümüzde arkeologlar, sembolik düşünmenin bu dönüşümün yalnızca bir yan
getirisi değil, koşulu olduğu görüşündedir.
12 Yerleşik hayatın, Bereketli Hilâl’de ortaya çıktıktan sonra yol açtığı en büyük sonuçlar-
dan biri nüfus artışı olmuş, bu da insan topluluklarını yaşam alanlarını genişletmeye yöneltmiş-
tir. Neolitik yaşam biçimi, yaklaşık MÖ 7000’den itibaren uzak bölgelere yayılmaya başlamış
ve MÖ 6000 civarında Kafkasların güneyine ulaşmıştır. Aradaki kronolojik boşluk, Vavilov’un
Güney Kafkasya’yı Neolitikleşmenin potansiyel çekirdek bölgeleri arasına kattığı yaklaşımını
geçersiz kılmaktadır. Yayılma süreçlerinin farklı bölgelerdeki dinamikleri karmaşık ve özgündür;
tarım topluluklarına temas eden avcı-toplayıcı toplulukların peş peşe kültürleşmesiyle (accultu-
ration) yeni yerleşim bölgelerine göç eden küçük keşif grupları da vardır, Neolitik yaşam biçi-
minin yalnızca kimi unsurlarının seçici olarak benimsendiği ya da yayıldığı da görülür. Güney
Kafkasya’nın oldukça özgün coğrafi yapısında bölgesel farklılıklar belirgindir ve açıklanmayı
beklemektedir.
