A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

Yakuniy moliyaviy natijalaming shakllanish hisobi muomalalari
T /r
X o ‘jalik operatsiyalarining m azm uni
Summa
m ing so‘m
Debet
Kredit
1
A so siy (o p eratsio n ) faoliyatning 
d a ro m ad larin i hiso b g a olu v ch i 
sch y o tla m in g yopilishi
13509130
90 1 0
9910
2
Sotilgan m ah su lo t (tovar, ish, 
x iz m a t)la m in g tan n arx in i hiso b g a
12571340
99 1 0
9110
569

---

olu v ch i sch y o tlam in g y o p ilish i
3
A so siy faoliyatning b o sh q a 
d aro m ad larin i h iso b g a olu v ch i 
sc h y o tla m in g yo p ilish i
362875
9310-
9390
9910
4
D a v r xarajatlarin i h iso b g a olu v ch i 
s c h y o tlam in g yopilishi
1167920
9910
9410-
9430
5
M o liy av iy fao liy at d aro m ad larin i h iso b g a 
o lu v ch i sch y o tlam in g y o p ilish i
1226
9510-
9590
9910
6
M o liy av iy fao liy at b o 'y ic h a x arajatlam i 
h iso b g a oluvchi sch y o tla m in g yo p ilish i
108046
9910
9610-
9690
7
9 7 1 0 -“F a v q u lo d d a fo y d alar” sch y o tin in g
y o p ilish i
“
9710
9910
8
9 7 2 0 -“F av q u lo d d a z a ra rla r” sch y o tin in g
y o p ilish i
-
9910
9720
9
S o liq lar v a y ig ‘im lam i t o ‘lash u chun 
foy d an in g ish latilish in i h iso b g a olu v ch i 
s c h y o tlam in g yo p ilish i
23744
174
9910 
9910
9810
9820
10
H iso b o t y ilin in g s o f foydasi h iso b d an
chiqariladi
2007
9910
8710
11
H iso b o t y ilin in g s o f zarari h iso b d an
ch iq arilad i
■
8710
9910
Hisobot yilining yakunlari bo‘yicha korxona foyda olsa (ya’ni, 
9910-schyotning kredit tomonidagi saldo), unda hisobda bu operatsiya 
quyidagi jadvaldagi 10-raqamli yozuv bilan, zarar ko‘rsa (ya’ni, 9910- 
schyotning debet tomonidagi saldo), 11-raqamli yozuv bilan aks 
ettiriladi. Yuqoridagi muomalalami umumiy qilib quyidagi jadvalda 
keltirish mumkin.
S of foyda miqdorini o ‘rganish va unga ta ’sir etuvchi omillarga 
baho berish ulami chuqur har tamonlama o ‘rganish imkoniyatlami 
aniqlashga hamda korxona samaradorligini oshirishga olib keladi. Har 
bir xo‘jalik subyekti o ‘z faoliyati natijasida so f foydaga erishishni 
ko‘zlaydi. Ushbu k o ‘rsatkich soliq to ‘loviga qadar bo‘lgan foyda 
summasidan foydadan soliq va boshqa soliqlar va ajratmalami chegirish 
asosida aniqlanadi.
S of foyda - korxonaning butun ishlab chiqarish va noishlab 
chiqarish faoliyatining hamma turlari bo‘yicha, shu jumladan,
570

---

mahsulotlami ishlab chiqarish 
bilan b o g iiq bevosita va bilvosita 
xarajatlar, asosiy faoliyat daromadlar va xarajatlar q o ld ig i, moliyaviy 
faoliyatdan ko‘rilgan daromadlar va xarajatlar q o ldig i, tasodifiy foyda 
va zararlar q o ld ig i bo ‘yicha aniqlanadi.
Taqsimlanmagan 
foyda 
— 
so f 
foydaning 
aksiyadorlar 
(ishtirokchilar) tomonidan taqsimlanmagan va tashkilotning ixtiyorida 
qolgan qismi.
Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan zarari) 
va o ‘tgan yillam ing jam g ‘arilgan foydasi (qoplanmagan zarari) bir- 
biridan farq qiladi. Taqsimlanmagan foyda yoki qoplanmagan zarar 
hisobi quyidagi schyotlarda yuritiladi:
8710-“Hisobot davrining taqsimlanmagan foydasi (qoplanmagan 
zarari)”;
8720-“Jamg‘arilgan foyda (qoplanmagan zarar)”.
Foydadan 
foydalanilishi 
8710-schyot 
debeti 
bo‘yicha 
majburiyatlar, fondlar va boshqalami hisobga oluvchi schyotlar bilan 
korrespondensiyada aks ettiriladi. Uning taqsimlanmagan qismi esa 
8720-“Jamg‘arilgan foyda (qoplanmagan zarar)” schyotiga o ‘tkaziladi.
17.3-rasm. Foydaning shakllanishi va ishlatilishi
571

---

Sof foydaning shakllanishi va uni to‘g ‘ri taqsimlash hamda undan 
oqilona foydalanishda shunday maqbul tartibni q o ‘llash kerakki, toki u 
korxona jam oasi va har bir xodim mehnatining korxona jam oasi va har 
bir xodim mehnatining xodim mehnatining samaradorligini oshirishga 
bo‘lgan moddiy manfaatdorligini o‘z-o‘zidan kuchaytirishga olib kelsin.
Agar taqsimlanmagan foyda rezerv kapitalini shakllantirishga 
y o‘naltiriladigan bo ‘lsa, 8520-schyot kreditlanadi, 8710-schyot esa 
debetlanadi. Korxonaning kundalik zararlarini qoplash zarurati yuzaga 
kelgan taqdirda, rezerv kapitali hisobiga qayta o ‘tkazmalar amalga 
oshiriladi.
S o f foydaning korxona ta’sischilari (ishtirokchilari) o ‘rtasida 
taqsimlanadigan qismi dividendlar deb e ’tirof etiladi.