A. A. Karimov j. E. Kurbanbayev s. A. Jumanazarov

Tranzit schyotlarining ko‘rinishi
50

---

3.2. Ikkiyoqlama yozuv. Ikkiyoqlama yozuvning nazorat
qilish xususiyatlari
Har bir xo jalik operatsiyasi mablag‘ning tuzilishida yoki 
manbaning tuzilishida yoki bir vaqtda ham mablag‘da ham manbada bir 
xil summada о zgarishiga olib keladi. Bunday o ‘zgarishlami qayd qilish 
uchun buxgalteriya hisobida ikkiyoqlama yozuv usuli qo‘llaniladi.
Ikkiyoqlama yozuv 
shunday yozuvki, uning natijasida har bir 
xo‘jalik operatsiyasining summasi schyotlarda ikki marotaba: bir schyot 
debetida va 
ayni vaqtda o ‘zaro bog‘liq bo'lgan boshqa schyotning 
kreditida qayd qilinadi. 
Chunki 
xo‘jalik 
operatsiyalari yuzaga 
keltiradigan о zgarishlar ikkiyoqlama xususiyatga ega va hisobning ikki 
alohida schyotiga ta’sir etadi.
1494-yilda italiyalik matematik Luka Pacholi ikki yoqlama yozuv 
usulini asoslab bergan. Uning “Schyotlar va yozuvlar to ‘g ‘risidagi 
traktatida” (lot. tractatus - muhokama) yozuvlami bir vaqtning o ‘zida 
“bermoq” va “ega bo‘lmoq” schyotlarda aks ettirish va “bermoq” va 
ega bo lmoq 
schyotlaming summalarining yig‘indisi o ‘zaro teng 
kelishi kerak deb aytgan.
Ikkiyoqlama yozuv vositasida schyotlar o ‘rtasidagi paydo bo‘lgan 
о zaro 
aloqa 
schyotlar 
korrespondensiyasi 
deyiladi. 
Bu 
korrespondensiyada qatnashuvchi schyotlar korrespondensiyalanuvchi 
schyotlar deb ataladi.
Schyotlar korrespondensiyasini aks ettiruvchi qisqacha yozuv 
buxgalteriya provodka (o ‘tkazma)si 
deyiladi. Buxgalteriya provodkalari 
oddiy va murakkab bo ‘ladi.
Oddiy buxgalteriya provodka (o ‘tkazm a)si 
deb, m a’lum bir 
xo jalik operatsiyasining 
faqat bir schyotning debeti va boshqa bir 
schyotning kreditida aks ettirilishiga aytiladi