A. A. Yusupxodjayev,B. T. Berdiyarov

 
Nazorat savollari 
1.Ruxni eritmalardan elektroliz ajratib olishning nazariy asoslari? 
2. Anod jarayoni tasnifi?
3.
Amaliyotda ruxni elektr o‘tkazish maqsad? 
4. Vanna elektr balansi qancha?
3.8.
 
Ruxni elektr cho‘ktirish jarayonining ko‘rsatgichlari va rejimlari 
Elektrliz jarayonlari o‘tkazish sharoitlariga qarab zavodlar 3 guruxg 
abo‘linishlari mumkin:
1)Tok zichligi 350 – 500 A/m
2
va ishlatilgan elektrolitni kislotaligi 90 – 
120 g/l H
2
SO
4
zavodlar (standart sxema); 
2)Tok zichligi 500 – 600 A/m
2
va ishlatilgan elektrolitni kislotaligi 150 – 
200 g/l H
2
SO
4
zavodlar (intensivlashgan sxema); 
3)Tok zichligi 1000 A/m
2
va ishlatilgan elektrolitni kislotaligi 300 g/l 
H
2
SO
4
zavodlar (Teynton metodi); 
Hamma zavodlarning asosiy yo‘nalishi – iloji boricha toza elektrolit bilan 
ishlash mыshyak, surma va kobalt kabi aralashmalardan chuqur nisbatdan yuqori 
haroratda ishlashga imkon beradi. 
MDX davlatlarida elektrolizni 500 – 550 A/m
2
tok zichligida olib boriladi. 
Sanoat tarkibi shuni ko‘rsatadiki, tok zichligi 500 dan 700 A/m
2
gacha oshirilsa 
elektroliz vannasini unumdorligi 40% ga ko‘tariladi va nisbatlik elektr 
energiyasining sarfi faqat 6% oshadi. Iqtisodiyot tomonidan bu tadbir oqlangandir. 

---

171 
Elektroliz ko‘rsatkichlarini yaxshilash uchun, ko‘pincha qo‘shimcha sifatida 
stolyar kleyi beriladi. Uning sarfi 1 t quyma ruxga 0,1 – 0,55 kg tashkil etadi. 
Qanchalik elektrolitda aralashmalar ko‘p bo‘lsa, shunga kleyni sarfi oshib boradi. 
Ammo bunda elektrolitni o‘zi kley bilan zaxarlanadi va bu tadbir cheklangan holda 
qo‘llanishi mumkin.
Elektroliz sexlariga sulfat kislota bog‘i chiqishi oldini olish uchun, 
elektrolitga ko‘pik beruvchi moddalar qo‘shiladi. MDX davlatlarda shunday 
modda hisobida saponin (sovunli ildiz) qo‘llaniladi. Nisbatdan murakkab va 
mustahkam ko‘pikni albumin (bo‘qa koni) tashkil qiladi. Albuman ham qo‘llanishi 
mumkin.