A. F. Shaxidov, A. D. Qayumov, R. M. Xudayqulov
Shibbalab zichlashtirish va zizchlashtirish usullari
Yüklə 7,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 4.6 - rasm. Ekskavator-kranni qulochsiga osilgan og‘ir shibbalovchi plitaning (2 t) ish chizmasi: a -yon tomondan ko‘rinishi; b
|
4.3 Shibbalab zichlashtirish va zizchlashtirish usullari
Bu zichlashtirish usuli hamma turdagi gruntlar uchun qo‘llanadi. Shibbalash shibbalovchi plitalar, shibbalash mashinalari va shibbalashtirgich bilan bajariladi (4.6-rasm). Bu usul, asosan, grunlarni katta qalinlikda (1-2 m), tor joylarda, kam uzunlikdagi yo‘l bo‘laklarida zichlashtirishda qo‘llanadi. Gruntlarni kam namlikda va standart usul bo‘yicha muqobil zichlikdan katta zichlikkacha zichlashtirish kerak bo‘lganda katta qalinlikdagi qatlamni zichlashtirish uchun ekskavator-kranga osilgan shibbalovchi plitalardan foydalaniladi. Plitaning massasi 2-3 dan 12-15 t gacha bo‘ladi. Plitaning ko‘tarilish va tishish balandligi avval 2, keyin 5-6 m, zichlashtirilayotgan grunt qatlamining qalinligi plita kengligiga teng bo‘lishi kerak. Yuqori qatlamni zichlashtirish katok yoki plitani 0,5 m dan tushirib amalga oshiriladi. Og‘ir shibbalovchi plitaning ish chizmasi 4.6-rasmda ko’rsatilgan. 69 4.6 - rasm. Ekskavator-kranni qulochsiga osilgan og‘ir shibbalovchi plitaning (2 t) ish chizmasi: a -yon tomondan ko‘rinishi; b -reja; 1 -shibbalagich; 2 -grunt qatlami; 3 -ekskavatorning surilish qadami; 4 -ekskavatorning harakat yo‘nalishi; 5 -zichlashtirilgan mintaqa Gruntlarni zichlashtirishning alohida usullari . Ko‘prik qoziqlari, yo‘l quvurlari oldidagi ko‘tarmalarni qurishda, yon qiyaliklarda va transheyalarni ko‘mishda gruntlarni zichlashtirish birmuncha boshqacha usulda olib boriladi. Bunday sharoitlarda zichlashtiruvchi mashinalarni ishlashida ish frontining torligi, ko‘prik qoziqlari va quvurlarning buzilish ehtimolligi borligi qiyinchilik tug‘diradi. Quvur va ko‘prik qozig‘i oldida gruntlarni zichlashtirishning alohida xususiyatlari quyidagilardir: qatlamlab yotqizishda va gruntlarni katoklar bilan zichlashtirishda mashinalarning harakati yo‘l o‘qiga nisbatan ko‘ndalang yo‘nalishda ya'ni qoziq yoki quvur bo‘ylab amalga oshiriladi. Katokning massasi 12 t dan katta bo‘lmasligi kerak. Katokning zichlashtiruvchi organi chetidan quvur yuzasigacha bo‘lgan masofa zichlashtirilayotgan qatlam qalinligidan kichik bo‘lmasligi kerak; quvurlarni ko‘mish va qatlamlab zichlashtirish bir vaqtda ikki tomondan (bir tekislikning bo‘lmasligi bitta qatlamgacha ruhsat beriladi) amalga oshiriladi; quvurlarni ko‘mish, umuman, ko‘tarmani qurishdan oldin qo‘shni bo‘lakda bitta qatlamga oldinlab bajariladi; agar quvurlar soni ko‘p bo‘lsa, ular orasidagi bo‘lakni zichlashtirish qiyin kechadi. Bunday hollarda quvurni yotqizguncha yo‘l poyini qurish mumkin, uni zichlashtirib bo‘lgandan so‘ng quvur joylashgan joy ekskavator bilan ko‘ndalang yo‘nalishda kavlanadi va quvur yotqiziladi; gruntlar og‘ir shibbalovchi plitalar bilan zichlashtirilganda plitaning chetidan qoziqning yuzigacha bo‘lgan masofa 2 m dan, quvurning yon devorigacha 3 m dan kam bo‘lmasligi kerak. Qatlamlab yotqizishda quvur 70 ustidagi himoya qatlam grunti yengilroq katoklar (asosan, massasi 12 t gacha bo‘lgan) bilan zichlashtiriladi; yon qiyaliklarda gruntlarni zichlashtirish katoklar yoki ekskavator-kranli, teleskop qulochli ekskavatorli, kran yoki gusenitsali tortgichli moslamasi bo‘lgan shibbalash bilan bajariladi. Ko‘pincha xollarda diametri 1-1,5 m va massasi 2-3 t bo‘lgan shibbalovchi plita ishlatiladi; plita bilan qurollangan ekskavator kran ko‘tarma qoshi bo‘ylab shunday masofada harakatlanishi kerakki, unda tortuvchi arqon yon qiyalik yuzasiga parallel bo‘lsa, shibbalashtirgichning urilishi ko‘tarma yon qiyaligiga perpendikulyar bo‘ladi. Yon qiyalikni bir tekis zichlashtirish uchun shibbalashtirgichning tushish balandligi bir xil bo’lishi kerak. Zichlashtirishni yon qiyalik ostidan boshlab, yuqoriga qarab olib boriladi. Zichlashtirishda bir izning ustini ikkinchi iz 0,1-0,2 m yopishi kerak. Ko‘tarmaning balandligi 5 m dan katta bo‘lganda, yon qiyalikni qismlarga bo‘lib - avval ko‘tarmaning ostki 5 m qismi, keyin keyingi qismi zichlashtiriladi; ko‘tarmaning yon qiyaligi kam bo‘lganda (1:3 va undan kam), bog‘lanmagan yoki kam bog‘langan gruntlarda, traktor chig’iriga arqon bilan mahkamlangan titratuvchi katoklardan foydalanish mumkin. Yotiq qiyaliklarda (1:3 dan yotiq) pastdan yuqoriga harakatlanuvchi titratib uruvchi traktor, grunt zichlashtiruvchi mashina bazasidagi plitalardan foydalanish mumkin; transheyalarda gruntlarni zichlashtirish ikki bosqichda olib boriladi: avval ostki qismi (quvuro‘tkazgich tirsakning oldi), keyin transheyaning ikkinchi qismi berkitiladi va zichlashtiriladi; tirsakni berkitish va quvur o‘tkazgich tagidagi himoya qatlamni zichlashtirish qo‘lda yoki osilgan elektr, motorli- yoki pnevmatik shibbalagich bilan olib boriladi; keyinchalik grunt to‘kib yotqiziladi va shibbalovchi yoki titratuvchi ishchi organ bilan qatlamlab zichlashtiriladi; 71 botqoqlikda yo‘l poyini qurishda va gidromexanizatsiya usulini qo‘llashda, qumli gruntli ko‘tarmani qurishda gidrotitratib zichlashtirish usuli qo‘llanadi. Zichlashtirish titratgich bilan amalga oshiriladi, bunda 1 m 3 qumga markaziy teshik orqali suv 40-50 l miqdorda 0,2-0,4 MPa bosim bilan yuboriladi. Titratgich ko‘tarilishda va pastga tushishda ishlaydi, suv faqat pastga tushishda yuboriladi. Yüklə 7,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|