A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

Misol 5.4.
5AM250 markali, P
nom
=132kVt quvvatli elektr dvigateli
72 kVt yuklama bilan ishlayapti. Ushbu dvigatelni 5AM280 markali P
nom
= 75 kVt quvvatli yangi elektr dvigateliga almashtirish kerakligini
tekshiramiz.
0,15
кВт
К
кВар

- koeffitsient.
5AM280 dvigatelining parametrlari: P
nom
=132 kVt, U
nom
=380 V,
0,95, cos
0,88
ном
ном




57 ,
3,3
.
CЮ
X
I
А P
кВт



Yuqoridagi parametrlar
orqali quyidagilarni topamiz:
3
3
3 *380*57 *10
37, 47
x
ном x
Q
U
I
кВар




;
132
*0, 53
73, 6,
0, 95
ном
Q
кВар


72
0, 54
132
Ю
ном
P
К
P



*
3, 3
0, 025
132
x
x
ном
P
P
P





0, 025*0,95
0,85
(1 0,95) 0, 025*0,95





1 0,95
1
132(
)(
)
3, 75
;
0,95
1 0,85
аном
P
кВт





2
2
2
132
[37, 47(1 0,54 ) 0,54 *73,6]*0,15 3,3 0,54 *3,75 11,56
.
P
кВт







5AM250 dvigatelining parametrlari: 5AM280 dvigatelining
parametrlari: P
nom
=75 kVt, U
nom
=380 V,
0,94, cos
0,87
ном
ном




45,85 ,
2, 4
.
Х
X
I
А P
кВт



Yuqoridagi parametrlar orqali quyidagilarni topamiz:
3
3 *380* 45,85*10
30,14
;
x
Q
кВар




---

---

278
75

*0, 56
44, 7,
;
0, 94
ном
Q
кВар


72
0, 96;
75
Ю
К


*
2, 4
0, 032;
75
x
P
 

0, 032*0,94
1;
(1 0,94) 0, 032*0,94





1 0,94
1
75(
)(
)
2,39
;
0,94
1 1
аном
P
кВт





2
2
2
75
[30,14(1 0,96 ) 0,96 *44, 7]*0,15 2, 4 0,96 *2,39 11,12
.
P
кВт
 





Shunday qilib, ishga tushmagan elektr dvigatelni almashtirish
natijasida aktiv quvvat isrofining kamayishini olamiz.
132
75
11,56 11,12 0, 44
.
P
P
P
кВт
  
 


Yillik elektr energiyani tejash quyidagiga teng:
3
0, 44*8760 3854, 4
* .
W
Pt
кВт с
  


AD to‗liq ishga tushmagan holatida reaktiv energiya iste‘moli va aktiv
quvvat isrofini kamaytirish yo‗llaridan biri stator qisqichlaridagi
kuchlanishni kamaytirish hisoblanadi. Ushbu holatda magnit isrofi ham
kamayadi. Magnit isrofi nisbiy kuchlanish kvadratiga proportsional (5.32)
va bunda reaktiv quvvat iste‘moli (5.19) ga muvofiq kamayadi.
Kuchlanish rostlagichi stator chulg‗ami va tarmoq orasida yoqish yo‗li bir
tekis yoki ―uchburchak‖ dan ―yulduzcha‖ ga AD ning chulg‗amini
o‗tkazish yo‗li bilan AD statorining kuchlanishini rostlash imkoniyati
mavjud.
AD
stator chulg‗amini uchburchakdan yulduzchaga o‗tish
imkoniyatiga qarab o‗tamiz. Bunda stator chulg‗amining faza kuchlanishi
3
martaga kamayadi. Oqibatda, magnitlashning reaktiv quvvati va salt
yurish toki kamayadi. AD validagi yuklamani o‗zgartirmaganda,
kuchlanishni kamaytirish bilan rotor toki oshib boradi. Keltirilgan rotor
toki va tarmoq kuchlanishi orasidagi rotor toki va tarmoq kuchlanishi
orasidagi ko‗chish burchagi ham oshadi. Natijada, rotordagi aktiv isrof va
154

---

---

279
reaktiv quvvat oshadi. Bunda AD ning maksimal momenti uch marta

kamayadi, sirpanish esa uch martadan ko‗proq oshadi. Shuning uchun AD
ni turg‗un ishlashini saqlash maqsadida yuklamani nominal qiymatidan
uch marta kichik bo‗lishini ta‘minlash kerak. Shunda sirpanish nominal
qiymatiga teng bo‗ladi, rotor toki esa
3
marta kamayadi. Stator
chulg‗amini samarali ulashni aniqlash uchun uchburchakdan yulduzchaga
ulab AD ni ishlatish aktiv quvvat va reaktiv quvvat isrofiga bog‗liq
bo‗ladi.
Rasm 4.5. da 310 kVt yoki 7,5 kVt quvvatli dvigatel uchun yulduzcha
yoki uchburchak usuli bilan AD chulg‗amini ulashda dvigatel yuklamasi
koeffitsientidan AD ni aktiv quvvat isrofiga bog‗liqlik grafigi ko‗rsatilgan.
Uchburchak usulida ulangan nisbatan AD yulduzcha ulashda aktiv isrofi
kam bo‗ladi va dvigatel yuklamasining koeffitsienti 0,41 – 0,44 kichik
bo‗ladi. Bunda yulduzcha ulanganda AD ning yuklama koeffitsienti 2
martaga kamayadi. Shunday qilib, AD statorining chulg‗amini
uchburchakdan yulduzchaga ulashda AD ning yuklama koeffitsienti 0,05
dan 0,4 gacha oraliqda bo‗ladi.
AD ni aktiv quvvat isrofining yig‗indisi magnit isrofining kamayishi
hisobiga kamayadi. Bir vaqtda stator chulg‗amini uchburchakdan
yulduzchaga ulanganda AD ning reaktiv quvvat iste‘moli kamayadi.
Asosan kichik yuklamalarda bo‗ladi. Rasm 5.5. da reaktiv quvvat