A. I. Karshibayev n. O. Ataullayev b. Sh. Narzullayev

5.25. Rasm. Sutka mobaynida suv iste’molining grafigi. 
Rasm. 5.25. ga muvofiq bir sutka mobaynida suv uzatishni taqsimlash
rasm. 5.26. da ko‗rsatilgan. Berilgan suv uzatishni taqsimlash turlicha
ko‗rsatilgan rostlash usullarida nasos stantsiyasining iste‘mol quvvati
hisoblab chiqilgan. Hisobning natijalari rasm. 5.27. da ko‗rsatilgan.
Grafik 1 magistraldagi zadvijkani rostlashni haraktyerlaydi. Asosiy
quvvat isrofi tarmoqdagi gidravlik qarshilikni oshirish bilan bog‗liq.
Grafik 2 ishlovchi nasos agregatlar soni o‗zgartirish yo‗li bilan suv
uzatishni diskret roslash mumkin. Asosiy quvvat isrofi nasos bosimining
ratsional oshishiga bog‗liq. Grafik 3 o‗qli nasosning ishchi g‗ildirakini
burilish burchagining o‗zgarishi bilan suv uzatishni rostlash mumkin.
Grafik 4 nasosni AD ning aylanish chastotasini o‗zgartirish bilan suv
uzatishni rostlash mumkin. Rasm.5.27 dagi 1-4 grafiklarni yaxshilab
taqqoslashdan kelib chiqadiki, eng tejamli suv uzatishni rostlash metodi
t/t
sut
=t* 

---

---

318
chastota o‗zgartirgich yordamida AD ning aylanish chastotasini bir tekisda

rostlash hisoblanadi, masalan EYuChR.
5.26. Rasm. Sutka davomidagi vaqt bo‘yicha suv uzatishni 
taqsimlash. 
5.27. Rasm. Nasosli o’rnatmaning suv uzatishi iste’mol quvvatiga 
bog‘liqligi.
Misol. 5.7.
Nasosli agregat quyidagi nominal parametrlarga ega:
H
nom
= 50 m; G
nom
= 100 m
3
/s; elektr dvigateli P= 200 kVt; ƞ
nom
= 0,86;
U
nom
= 380 V. Ikki uzatini rostlash metodini energo sig‗im bo‗yicha
t/t
sut
=t* 

---

---

319
taqqoslanadi, ya‘ni drosselashtirish va AD ning aylanish chastotasini bir

tekisda rostlash hisoblanadi. Bunda agregat uzatish nominalning
qiymatining 50 % igacha bo‗lishi mumkin.
Rasm. 5.28. da tarmoq haraktyeristikasi 1 va nasos haraktyeristikasi 2
ko‗rsatilgan. A nuqta esa mos nominal ishlash rejimini belgilaydi.
Drosselashtirish metodi bilan rostlashda tarmoq haraktyeristikasi
o‗zgaradi egri chiziq 3 va tizimning ishchi nuqtasi B nuqtada bo‗ladi. Bu
nuqta uzatishga mos G
B
= 500m
3
/s va bosim esa N
B
= 65 m. Ƞ(G)
haraktyeristikasi 2 egri chiziqqa mos keladi. Nasosning F.I.K. Ƞ
B
= 0,7 ga
teng.
Bunday rejimda elektr dvigatelining iste‘mol quvvati quyidagicha:
500 * 65*1*9,81
126, 5
.
3600
3600* 0, 7
Б
Б
Б
Б
G H
g
P
кВт





AD valining aylanish chastotasi o‗zgarishini rostlashda nasos
haraktyeristikasi 4 egri chiziq o‗zgaradi, rasm. 5.28. tizimning ishchi
nuqtasi V nuqta hisoblanadi. Tizimning parametrlari: uzatish 500 m
3
/s;
bosimi N
B
= 12,5 m. Tizimning F.I.K. 4 haraktyeristika bo‗yicha topiladi
va Ƞ
B
= 0,9 ga teng.