Shamol elektr stansiyasi (SHES) — Shamol oqimining kinetik
energiyasini elektr energiyasiga aylantiruvchi qurilma. Shamol dvigateli,
elektr toki generatori, generator va dvigatelning ishini boshkaruvchi
avtomatik qurilma hamda ular oʻrnatiladigan inshootlardan iborat. Shamol
elektr stansiyasidan, koʻpincha, shamol oqimining oʻrtacha yillik tezligi
yuqori (5 m/sek dan katta) boʻlgan va markazlashtirilgan elektr taʼminot
tarmoqlaridan uzoqda joylashgan hududlarda (Oʻrta Osiyoda — dasht,
chul va chala chullarda) elektr energiyasi manbai sifatida foydalaniladi.
Shamol elektr stansiyasida 8 kVt dan 1,2 MVt gacha quvvatli elektr
energiyasi hosil qilish mumkin. Shamol elektr qurilmasining tuzilishi 1.8-
rasmda ko‘rsatilgan.
Shamol
energiyasidan
foydalanish
xozirgi
kunda
jaxon
energetikasining keskin o‗suvchi tarmog‗idir. Masalan: 2000-yilda
jaxonda shamol energetik qurilmalarining umumiy quvvati 17,8 GVt
bo‗lgan bo‗lsa 2002-yilga kelib esa 31,1 GVTga etdi.
Bundan 10 –yillar avval shamol elektr qurilmasi quvvati 300-500 kVt
bo‗lgan bo‗lsa, 2000-2002-yillarga kelib shamol elektr qurilmasi quvvati
1-2 MVtli bo‗ldi. Bu esa elektr energiyani tannarxini pasayishiga olib
keldi. Katta shamol elektr qurilmalari normal ish rejimida ishlaganda, uni
ishlab chiqargan elektr energiyasi tannarxi yoqilg‗i ishlatiladigan elektr
stansiyalarining enerpgiyasi qiymatiga yaqinlashadi. O‗zbekistonning ko‗p
qismida xususan tekisliklarida kuchli shamol esadi. Aniqlangan
ma‘lumotlarga qaraganda, O‗zbekiston cho‗llarida esadigan shamoldan har
m
2
maydon xisobiga 240 kVt elektr quvvati olish mumkin. Kuchli
68
esadigan Bekobod, Afg‗on shamollari yo‗nalishida bu ko‗rsatgich bundan
xam yuqori.
1.8. Rasm. Shamol elektr qurilmasining tuzilishi
