A jumaboyev, Z. Mamatov, O‘. A. Xolikulov, sh sh. Yormatov optikadan masalalar to‘plami

Dispersiya. To‘daviy va fazoviy tezliklar

1. 
   Oq yorug‘lik nuri sindirish burchagi  bo‘lgan prizmaga  burchak ostida tushmoqda. Spektrning linzadan chiqayotgan chetki nurlari orasidagi burchakni aniqlang. Chetki ko‘rinadigan nur spektrlari uchun prizma moddasining sindirish ko‘rsatkichi
   
2. 
   Sirt egrilik radiusi bo‘lgan ikki yoqlama qavariq linzaga linzaning linzaning optiko‘qida undan  masofada joylashgan nuqtaviy manbadan oq yorug‘lik tushmoqda. Linzaning oldiga yorug‘lik oqimini ko‘ndalang kesimini chegaralovchi diametrichi  bo‘lgan diafragma jips qilib joylashtirilgan. Ko‘rinma spektrni chetki nurlari uchun sindirish ko‘rsatkichi ga teng. Linzadan  masofada uning optiko‘qiga perpendikulyar joylashgan ekranda qanday manzarani kuzatish mumkin?
   
3. 
   Ikkita kamalak paydo bo‘lish sabablarini tushuntiring. Birinchi (asosiy) va ikkinchi kamalakda rangni navbatma-navbat kelish tartibi qanday?
   
4. 
   Suvda to‘lqin uzunligi n marta kamayadi, bunda n-sindirish ko‘rsatkichi. Bu, shung‘igan odam atrofdagi buyumlarni haqiqiy rangda ko‘rmasligini bildiradimi?
   
5. 
   Nima uchun Oy kunduz kuni oq rangda, Quyosh botgandan keyin esa sarg‘ish rangga ega bo‘ladi?
   
6. 
   Nima uchun mo‘rilardan chiqayotgan tutun ustuni atrofdagi buyumlarning qora fonida ko‘k bo‘lib, yorug‘ ocmon fonida sariq yoki qizilroq bo‘lib ko‘rinadi?
   
7. 
   Nima uchun xo‘l buyumlarning rangi quruq buyumlarning rangiga qaraganda aniq, quyuq bo‘lib ko‘rinadi?
   

4. 
   Yorug‘likning qutblanishi. Bryuster qonuni. Malyus qonuni.
   

1. 
   Havoda tarqalayotgan yorug‘lik dastasi suyuqlik sirtiga 54⁰ burchak ostida tushadi. Agar qaytgan yorug‘lik to‘la qutblangan bo‘lsa, dastaning sinish burchagi aniqlansin?
   
2. 
   Suv sirtidan qaytgan quyosh nurlari to‘la qutblangan bo‘lishi uchun Quyosh gorizontdan qanday burchak balandlikda turgan bo‘lsihi kerak?
   
3. 
   Suvda tarqalayotgan tabiiy yorug‘lik dastasi suvga botirilgan yoqutning yuzasidan qaytmoqda. Tushish burchagining qanday qiymatida qaytgan yorug‘lik to‘la qutblangan bo‘ladi?
   
4. 
   Yorug‘likning havodan osh tuzi kristaliga tushishidagi Bryuster burchagi 57⁰. Bu kristalldagi yorug‘lik tezligi aniqlansin.
   
5. 
   Yorug‘lik dastasining suyuqlik bilan havo chegarasidagi to‘la qaytishning chegaraviy burchagi 43⁰. Nurning havodan shu suyuqlik sirtiga tushishi uchun Bryuster burchagi qanday bo‘lishi lozimligi aniqlansin.
   
6. 
   Tabiiy yorug‘lik dastasi shisha (n=1,6) prizmaga tushadi (11-rasm). Agar qaytgan dasta maksimal qutblangan bo‘lsa, prizmaning ikki qirrali burchagi aniqlansin.