A k ġ f k a m a L

partlayırdı. Mən düşmənin hücum etmədiyini, ancaq uzaqdan top atəşi ilə 
mövqelərimizi atəşə tutduğunu yəqin etdikdən sonra “Kristal” raketi və 

---

 
92 
Qətiyyətsiz komandir- əsgərlərini ölümə aparar
 . M ü ə l l i f                                                                                            
minaatanlarla  onlara  tərəf  atəş  açmaq  əmri  verdim.  5-6  atəşdən  sonra 
düşmən susduruldu. Ölən və yaralanan olmadı. Itki vermədik. Döyüşdən 
sonra  top  mərmilərinin  düşdüyü  yerləri  nəzərdən  keçirdim.  Əsgərlər 
səngərin içərisindən top mərmisinin qəlpələrini tapıb gətirdilər. Qəlpələr 
əsgərlərə dəyməmişdi.  
Döyüşün nəticəsi barədə batalyon komandirinə məlumat verdim. 
Raketçilərdən  Şükürov  Nemət,  Həsənov  İlqar,  Hümbətov  Eldar  və 
digərləri qoçaqlıq göstərdikləri üçün onlara təşəkkür etdim.  
Ikinci  mövqeyə  qalxıb  minaatanlara  və  onların  mərmilərini 
yoxlayarkən  məlum  oldu  ki,  mərmilərdən  3  ədədi  əskikdir.  Mən 
əsgərlərdən  soruşsam  da  heç  kəs  boynuna  almadı.  Sonra  əsgər  Musa 
yanıma  gələrək  minaatanla  erməni  mövqelərinə  atəş  açdığını  dedi.  Sən 
demə  Musa  icazə  almadan  ermənilərin  mövqelərini  minaatanla  atəşə 
tutduğu üçün onlar da bizim mövqelərimizi top atəşinə tutublar... 
İyul  ayının  əvvəlləri  idi.  Bir  neçə  gün  idi  ki,  hər  gecə  qalın 
duman  çökürdü.  Belə  dumanda  hətta  ayağımızın  altını  da  görmək  belə 
mümkün  olmurdu.  Həmişə  əsgərlərə  tapşırırdım  ki,  belə  vaxtlarda  daha 
ayıq-sayıq olsunlar. Çünki düşmən kəşfiyyatı belə havada fəallıq göstərir, 
səngərlərimizə yaxınlaşmağa cəhd edirlər. Yenə də dumanlı bir gecə idi,. 
Gecə  yarıdan  keçmişdi,  saat  3  olardı,  3-cü  keşikdə  güllə  səsləri  eşitdim. 
Elə bu vaxt telefon zəng çaldı. Qasımov İsmət və Ağalarov Sarvan orada 
keşik  çəkirdilər.  Sarvan  telefonla  bildirdi  ki,  sol  cinahdan,  Sərçəlidağ 
istiqamətindən  mövqelərimizə  tərəf  adamların  yaxınlaşdığını  görüblər.  
Duman  seyrələn  vaxt  gecənin  qaranlığında  kölgələrin  göründüyünü 
bildirdilər. Mən onlara həmin ərazini atəş altında saxlamağı əmr etdim və 
“Həyəcan”  -  komandası  ilə  əsgərləri  qaldırdım.  Əvvəlcədən  müəyyən 
etdiyimiz  mövqeləri  tutduq.  Ermənilər  3-cü  keşiyin  qarşı  tərəfindəki 
Sərçəlidağ  istiqamətindən  mövqelərimizi  atəşə  tutmuşdular.  Dumanda 
güllələrin haradan atıldığını müəyyən etmək çətin idi. Buna baxmayaraq 
mən  arasıkəsilmədən  atəş  açmağı  əmr  etdim.  Bir  saata  yaxın  döyüşdə 
düşməni mövqelərimizdən uzaqlaşdırdıq. Güllələrimiz azalmışdı, düşmən 
yenidən hücuma keçə bilərdi. Telefonla çadıra-leytenant Z.Tağıyevə zəng 
etdim ki, bizə patron göndərsin. Bir azdan əsgərlər patron gətirdilər.  
Səhərəyaxın  atəşi  dayandırmaq  əmri  verdim.  Artıq  düşmən  çəkilib 
getmişdi.  Səhərədək  əsgərlərin  yanında  qaldım.  Hava  işıqlananda  ətrafı 
nəzərdən keçirdim. Səngərdən 6-7 metr aralıda ermənilərin patronla dolu 
bir  avtomat  darağını  tapdıq  və  ayaq  izlərindən  məlum  oldu  ki,  düşmən 
kəşfiyyatı  bizim  səngərlərə  yaxınlaşırmış.  Əsgərlərimiz  sayıqlıq 
göstərəndə isə məqsədlərinə nail olmayaraq geriyə çəkilib uzaqdan 

---

 
93 
Qələbə sevinci insana allah tərəfindən verilən ən gözəl  
nemətlərdən biridir. Bu nemətin dadını sözlə ifadə etmək  
çətindir, gərək onu özün dadasan.  
 M ü ə l l i f                                                                
mövqelərimizi  atəşə tutublar.  Lakin  əsgərlərin  qoçaqlığı  nəticəsində  heç 
bir itki vermədən düşməni mövqelərimizdən uzaqlaşdırdıq...  
1992-ci  il  iyul  ayının  11-də-yayın  ortasında  Sarıyerə  qar  yağdı. 
Yayın  ortasında  yağan  qar  çadırımızı  az  qala  üstümüzə  çökdürəcəkdi. 
Axşamdan yağan qar dayanmaq bilmirdi. Mən keşikçilərin bir saatdan bir 
dəyişdirilməsini  əmr  etdim  və  səhərədək  yatmadım.  Səhər  açılanda  hər 
tərəfin  qarla  örtüldüyünü  gördük.  Çobanlar  qoyunların  məhv  olmaması 
üçün  sürüləri  Zar,  Zivel  və  Mollabayramlı  kəndlərinə  tərəf  aparmış  və 
bununlada  sürüləri  məhv  olmaqdan  xilas  etmişlər.  Çünki  aşağılarda-
kəndlər  ətrafında  qar  örtüyü  nazik  idi.  Iki  gün  ərzində  qar  əridi.  Yalnız 
dağların quzey yamaclarında bəlkə də yüz illərin qarı yenə də ərimədi.  
Batalyona  Polkovnik-leytenant  Eldar  Həsənov  komandir  təyin 
etmişdilər.  O  bir  neçə  dəfə  Sarıyerə  gəlib  mövqeləri  və  bölüyün  döyüş 
hazırlığını  yoxladı,  öz  tövsiyələrini  verdi,  çatışmamazlıqları  aradan 
qaldırmağı 
tapşırdı. 
Mən 
bölükdə 
xidmət 
edən 
əsgərlərin 
qoçaqlıqlıqlarından,  döyüş  vaxtı  yüksək  hazırlıqlı  olmaları  barədə 
komandirə məlumat verdim və döyüş epizodlarından danışdım. Bölük ön 
mövqedə ayıq-sayıq durduğu üçün komandir əsgərlərə və mənə təşəkkür 
etdi... 
Bir  dəfə  də  tabor  komandiri  polkovnik-leytenant  E.Həsənov  iki 
qadın  jurnalistlə  gəlmişdi.  Adlarını  unutmuşam,  amma  birinin  soyadı 
Qonaqlı idi. Onlar əsgərlərlə görüşüb söhbət etdilər və sonra ön səngərləri 
görmək  istədiklərini  bildirdilər.  Biz  onlarla  ön  mövqeyə-dağların 
zirvəsinə  qalxdıq,  səngərlərə  baxdılar,  növbədə  olan  əsgərlərlə  söhbətlər 
etdilər.  Biz  bütün  yayı  Sarıyerdə  qaldıq.  Bu  müddət  ərzində  batalyonun 
Göyçə  ilə  həmsərhəd  olan  digər  mövqelərində  də  tez-tez  döyüşlər  baş 
verir, ermənilər itki verərək geri çəkilirdilər.  
1992-ci  ilin  yayında-biz  Sarıyerdə  ön  mövqedə  olduğumuz 
vaxtlar  Ağdərə  bölgəsi  Əfsanəvi  Alay  və  Goranboy,  Tərtər  batalyonları 
tərəfindən  azad  edilmiş,  ermənilər  sıxışdırılaraq  Xankəndi  ətrafına 
çəkilmişdilər.  Bu  döyüşlərdə  Kəlbəcər  Batalyonunun,  yəni  712  saylı 
batalyonun əsgər və zabitləri də iştirak etmişlər. Belə ki, 10-13 avqustda 
Qozlu  kəndi  istiqamətində  aparılan  döyüş  əməliyyatlarında  Batalyon 
komandirinin  əmri  ilə  mənim  bölüyümün  10  nəfər  əsgəri  də  iştirak 
etmişdi.  Həmin  döyüşə  könüllü  olaraq  gedən  bizim  bölüyün 
döyüşçülərindən  çavuş  Qurbanov  Zülfüqar,  Sarıyev  Fariz  və  Xəlilov 
İlham,  Cabbarov  Əkbər  həlak  oldular,  leytenant  Xəlilov  Xəlil,  sıravi 

---

 
94 
Abbasov  Mahir,  Musayev  Nazim,  Hüseynov  Qərib,  Seyidov  Fariz 
yaralanmış,  çavuş  Atayev  Famil,  İsmayılov  Adil,  Hüseynov  Xəqani  və 
digərləri    sağ-salamat  bölüyə  qayıtmışlar.  Həmin  döyüşdə  batalyonun 
zabiti  leytenant  Əmirov  Rəsul  da  həlak  oldu.  Ümumiyyətlə  həmin 
döyüşdə  bizim  batalyonun  13  nəfər  döyüşçüsü  həlak  olmuş,  on  nəfər 
yaralanmışdır.  
Sarıyerdə  ön  mövqedə  noyabr  ayının  sonunadək  qaldıq.  Artıq 
bütün  təhlə-tərəkəmələr  yaylaqları  tərk  etmiş,  qoyun  sürüləri  çəkilib 
Arana getmiş, hər tərəf qarla örtülmüşdü. Külək qarı sovurur, dərələrə və 
yollara doldururdu. Kənd və qəsəbələrlə əlaqə tamamilə kəsilmişdi. Artıq 
maşın  yolları  qarla  örtüldüyündən  batalyonun  qərərgahı  ilə  əlaqə 
tamamilə 
kəsilmişdi. 
Telefon  xətləri  zədələnmiş,  ratsiyaların 
batareykaları  zəifləmiş,  qərərgaha  gediş-gəliş  mümkün  deyildi.  Ön 
mövqedə  səngərdə  keşikdə  durmaq  isə  olduqca  çətinləşmişdi.  Səngərdə 
keşik  çəkmək  və  dayanmaq  mümkün  deyildi.  Ona  görə  keşikçiləri  bir 
saatdan  bir  dəyişdirirdim.  Qışda  burada  heç  vaxt  yaşamaq  və  ya  ön 
mövqedə  dayanmaq  mümkün  olmazdı.  Ona  görə  də  komandir  ön 
mövqedən  İstisuyun  yaxınlığına-Taxta  adlanan  məntəqəyə  köçməyi  əmr 
etmişdi.  Lakin  hərbi  sursatı  və  əşyaları  daşımaq  üçün  traktor  lazım  idi. 
Avtomobil  qarda  hərəkət  edə  bilməzdi.  Biz  köçməyi  gecikdirsəydik, 
yollarda  qar  daha  da  qalınlaşar,  maşın  və  traktor  hərəkət  edə  bilməz, 
bütün əşyalar, minaatanlar, sursat və digər ləvazimatlar orada qala bilərdi. 
Yolları qar doldurduğu üçün, yalnız, traktor hərəkət edə bilərdi. Traktor 
axtarmaq  üçün  yaxınlıqdakı  kəndlərə  getməli  oldum.  İstisu,  Zar,  Molla 
Bayramlı,  Zəylik  kəndlərində  işlək  vəziyyətdə  olan  traktor  tapa 
bilmədim.  Bəzi  traktorçular  traktorların  nasaz  olduğunu  bəhanə  gətirir, 
belə qar-çovğunda Sarıyerə getməkdən imtina edirdilər.  
Nəhayət  Ayrım  kəndindən  Hidayətin  DT-75  markalı  traktoru  ilə 
Sarıyerə gedəsi olduq. Tuneldə traktoru işə salıb, qoşqusu ilə 40-45  km 
yolu  İstisuya  doğru  hərəkətə  başladıq.  Axşam  İstisuda  traktora  yanacaq 
doldurub gecə səhərədək Sarıyer istiqamətində yol getdik. Hər tərəf qarla 
örtülü  idi,  yol  demək  olar  ki,  seçilmirdi.  Qar  işığında  uzaqda  görünən 
dağlara  görə  səmti  müəyyən  edirdim.  Bəzi  yerlərdə  yolu  itirir, 
xəndəklərin  üstündən  keçir,  bəzən  isə  geri  qayıdıb  yenidən  yolu 
axtarırdıq. Bəzi yerlərdə isə yolu doldurmuş qarı kürüyərək özümüzə yol 
açır,  yenidən  hərəkətə  başlayırdıq.  Hidayətin  qoçaqlığı  və  təcrübəsi 
sayəsində  səhər  açılanda  Sarıyerə  çatdıq.  Traktorun  mühərriki  bütün 
gecəni dayanmadan işləmişdi. Mühərriki dayandırsaydıq, su donar və bir 
daha traktoru işə sala bilməzdik. Çadırın yanına çatanda səhərəyaxın idi. 
Baş leytenant Ramiz Əhmədov hərbi qaydada salam verərək heç bir 

---

 
95