A. K. Xusanov

Uslub:
Kichik guruhlarda ishlash. 
Mashg’ulotni bajarish: 
1. Qoramol gijjasi mikropreparatlarini mikroskopning kichik obektivi orqali 
kuzatib, undagi so’rgichlarning joylashishiga va ilmoqlarning yo’qligiga e’tibor 
beriladi. 
2. Gijjaning bosh qismini boshqa solityorlarning skoleksi tuzilishi bilan 
solishtirib ko’rish uchun cho’chqa solityori va exinokokklarning bosh qismining 
mikropreparatlarini mikroskop yordamida kuzatiladi. 
3. Qoramol gijjasini germofrodit bo’g’ini binokulyar yordamida kuzatiladi. 
Proglotidning oldingi va ikki bo’lakdan iborat tuxumdon joylashgan keyingi 
tomonlari aniqlanadi. Undagi boshqa jinsiy organlarining joylashish o’rniga e’tibor 
beriladi. 
Mavzu haqida ma’lumot. 
Qoramol gijjasi odamlarning ingichka ichagida 
(oxirgi xo’jayin) uning lichinkalari esa yirikroq qora mollarning (oraliq xo’jayin) 
muskullari orasida parazitlik qiladi. Uning uzunligi 10-12 m gacha borishi 
mumkin. Tanasining oldingi uchida kichkinagina boshcha – skoleks bo’lib unda 4 
ta so’rg’ich joylashgan bo’ladi. Bular yordamida solityor ichak devoriga yopishib 
oladi. Bosh qismining pastdagi bo’g’imlarga bo’linmagan qismi bo’yinni hosil 
qiladi. Bo’yin qismi ko’ndalang bo’linib yangi yosh bo’g’inlarni hosil qiladi. 
Bo’yin qismidan keyin bevosita boshlanadigan bo’g’inlarning uzunligi kengligiga 
qaraganida ancha kichik, unda jinsiy organlar rivojlanmagan bo’ladi. Solityor 
tanasining o’rta qismidagi bo’g’inlar (200-250 bo’g’inlardan boshlab) to’rtburchak 
shaklida bo’ladi. Bular erkaklik va urg’ochilik jinsiy organlar sistemalari 
rivojlangan germofrodit bo’g’indir. Tananing keyingi qismidagi yetilgan bo’g’inlar 
ancha ingichka va uzunroq bo’ladi. Ular urug’langan tuxumlar bilan to’lgan bo’lib, 
bitta - bittadan uzilib tushadi. Qoramol gijjasining bo’g’inlarida muskullar yaxshi 
rivojlangan. Ular aktiv harakatlanib, odamlarning anusi orqali tashqariga chiqishi 
mumkin. Lekin ko’pincha najas (ekskrement) bilan tashqariga chiqadi. 
Ayiruv organlar sistemasi protonefredial tipda tuzilgan. Asosan ikkita ayiruv 
organi bor.
Markaziy nerv sistemasi bosh nerv tugunidan iborat bo’lib, undan bir nechta 
nerv tolalari chiqadi. Asosiy nerv tolalari bir juft bo’lib, tanasining ikkala yon 

---

69 
tomonida joylashadi. Qoramol gijjasi ikki jinsli germofrodit. Mol gijjasining 
rivojlanishi xo’jayinlarining almashinishi bilan amalga oshadi. Voyaga yetgan 
chuvalchang odamlarning ingichka ichagida parazitlik qiladi. Uni tanasining oxirgi 
qismidagi proglotidlar yetilgan tuxumlari bilan to’lgan holatda uzilib tushadi va 
tashqariga chiqadi.
Bunday tuxumlarda shar shaklidagi va olti ilmoqli embrion onkosfera 
rivojlanadi. Qoramollar yem-xashak bilan bunday tuxumlarni yutganidan keyin 
hazm fermentlarining ta’siridan tuxumning qobig’i eriydi va undan chiqadigan 
lichinkalar – onkosfera ichak devorini teshib qon tomirlarga o’tadi. U o’pka, jigar 
va keyinchalik muskullar orasiga ko’chadi. Ana shu davrda onkosferaning 
ilmoqlari yo’qoladi va u o’ziga xos lichinka finnaga yoki sistotserkariyalarga 
aylanadi. Pufak ichiga solityorning to’rt so’rg’ichga ega bo’lgan bosh – skoleks 
qayrilib kirgan bo’ladi.
Qoramol gijjasining oxirgi xo’jayini bo’lgan odamlar me’yoriga yetkazib 
pishirilmagan finnali go’shtlarni istemol qilganlarida zararlanadilar. Odamlar 
ichagida pufak erib, hazm bo’lib ketadi. Solityorning bosh qismi esa undan chiqib 
ichak devoriga yopishib oladi va bo’yin qismidan yangi yosh bo’g’imlar hosil qila 
boshlaydi.