A. M. Vəliyev Elmi redaktorlar: R. A. Səlimov, S. A. Sadıqova, T.Ə. Paşayev



Yüklə 17,41 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə80/182
tarix21.04.2017
ölçüsü17,41 Mb.
#14975
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   182

 

İNNOVASİYAYA  XƏRCLƏR

  –  

əssisə 


(sah

ə, region, ölkə)  miqyasında  yerinə  yetirilən 

müxt

əlif növ innovasiya fəaliyyətinin  həyata 



keçirilm

əsi ilə  əlaqədar olan faktiki xərclərin pul 

formasında  ifadəsidir.  İnnovasiya  dedikdə 

texnoloji c

əhətdən yeni və  təkmilləşdirilmiş 

m

əhsulların tətbiqi və prosesin texnoloji cəhətdən 



əsaslı  surətdə  təkmilləşdirilməsi  başa  düşülür. 

Ümumi innovasiya x

ərclərinin tərkibində 

statistika cari v

ə  əsaslı  xərcləri öyrənir.  Əsas 

etibaril


ə,  məhsulun  (işin,  xidmətin) maya dəyəri 

hesabına  həyata keçirilən  cari xərclər  texnoloji 

innovasiyanın işlənməsi və tətbiqi ilə məşğul olan 

işçilərin əmək haqqının ödənilməsi xərcləri; sosial 

ehtiyac

lara  ayırmaları  və  həmçinin innovasiya 



f

əaliyyətinin təmin edilməsi üçün zəruri olan 

xammalın,  materialların,  avadanlıqların  və  s. 

alınmasına  çəkilən,  əsaslı  xərclərə  aid olmayan 

dig

ər xərcləri özündə birləşdirir. Kapital qoyuluşu 



(uzunmüdd

ətli investisiya) özündə  texnoloji 

innovasiyanın  işlənməsi və  tətbiqi ilə  əlaqədar 

h

əyata keçirilən,  satış  üçün  nəzərdə  tutulmayan, 



uzun müdd

ətli istifadə  (bir ildən  yuxarı)  üçün 

qeyri-dövriyy

ə  aktivlərinin    yaradılmasına  və 

miqdarının  artırılmasına,  həmçinin  alınmasına 

ç

əkilən illik xərcləri əks etdirir. Onlar innovasiya 



f

əaliyyətində  istifadə  üçün zəruri  olan  maşın, 

avadanlıq  və  digər  əsas vasitələrin əldə  edilməsi, 

innovasiya f

əaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün 

tikilil


ərin, torpaq sahələrinin və təbiətdən istifadə 

obyektl


ərinin  alınması  xərclərindən ibarətdir. 

Uçot v


ə  təhlilin məqsədindən  asılı  olaraq, 

innovasiya x

ərclərinin ölçülməsində  iki yanaşma 

mövcuddur: il 

ərzində  (başa  çatdırılmamışlar  da 

daxil edilm

əklə) müəssisədə  (sahədə, regionda, 

ölk


ədə) həyata keçirilən innovasiyalar üzrə, ya da 

il 


ərzində  (keçən illərin xərcləri daxil olmaqla, 

ancaq 


başa 

çatdırılmamış 

innovasiyalar 

çıxılmaqla) tətbiq edilən innovasiyalar üzrə.  



 

310 


Statistikada göst

ərilənlərdən  əlavə, innovasiyaya 

x

ərclərin innovasiya fəaliyyətinin növləri və 



maliyy

ələşmə mənbələri üzrə təsnifləşdirilməsi də 

n

əzərdə tutur. İnnovasiya fəaliyyətinin növündən 



asılı  olaraq,  yeni  məhsulların  və  texnoloji 

prosesl


ərin tətbiq edilməsi ilə bağlı  elmi-tədqiqat 

v

ə  işləmələrə  xərclərə; maddiləşdirilməmiş 



texnologiyalardan-ixtiralardan, s

ənaye 


nümun

ələrindən,  faydalı  modellərdən  istifadə 

üçün 

lisenziyaların 



alınmasına, 

patent 


hüquqlarına, patentsiz lisenziyalara (nou-hau üzrə 

s

ənədləşmə  şəklində  texnologiyanın,  elmi-texniki 



nailiyy

ətlərin nəticələrinin ötürülməsinə razılığa), 

texnoloji t

ərkibli xidmətlərə  çəkilən xərclərə; 

istehsal layih

ələşdirmələrinə 

(“

İnnovasiya 

f

əaliyyəti”nə 

bax) x


ərclərə; 

istehsalın 

hazırlanması  vasitələrinə, təşkilinə  və  işə 

salınmasına,  o  cümlədən yeni məhsulların  və 

texnoloji prosesl

ərin tələblərinə  uyğunlaşdırılmış 

proqram t

əminatına,  yeni  məhsul və  texnoloji 

prosesl

ərin tətbiq edilməsi ilə  əlaqədar olaraq 



hey

ətin  hazırlanması  və  yenidən  hazırlanmasına 

(hey

ətin  ixtisasının  artırılmasına  çəkilən digər 



x

ərclər istisna olmaqla), nümunə  istehsalına  və 

sınağa (elmi tədqiqat və işləmələrə aid olanlardan 

başqa)  xərclərə; yeni və  ya təkmilləşdirilmiş 

m

əhsul və ya texnoloji proseslərin tətbiq edilməsi 



il

ə  bağlı  maşın  və  avadanlıqların  alınmasına 

x

ərclərə;  bazarın  qabaqcadan  öyrənilməsi, 



m

əhsulun müxtəlif bazarlara  uyğunlaşması, 

reklam da daxil olmaqla, yeni m

əhsulun bazara 

çıxarılması üzrə marketinq tədqiqatlarına xərclərə 

bölünür. 

Bunlarla 

yanaşı, 


innovasiya 

m

əhsullarının 



yayılması 

şəbəkəsinin 

yaradılmasına xərclər buraya daxil edilmir.  

İnnovasiyaya  xərclər  həm də  maliyyələşmə 



m

ənbələrinə  görə  (“Elm və  innovasiyaların 

maliyy

ələşmə  mənbələri”nə  bax)  qruplaşdırılır. 

X

ərclərin növü üzrə  təsnifləşdirmə  cari və  əsaslı 



x

ərclərin ayrılmasını nəzərdə tutur.  



 

İNSAN  İNKİŞAFI  İNDEKSİ

  –  insan 

inkişafının  ümumiləşdirici göstəricisidir.  İnsan 

inkişafı adamlar üçün rifah  halının  yüksəldilməsi 

prosesi kimi mü

əyyənləşdirilir.  Amma  bu  proses 

t

əkcə  bir  gəlirlə  ölçülə  bilməz və  xüsusi indeks 



olan – 

insan inkişafı indeksi təklif edilmişdir. Bu 

indeks üç göst

əricini birləşdirir  (əhalinin  sayına 

gör

ə  ÜDM,  savadlılığı  və  həyatın  qarşıdakı 



davamlılığını)  və  insan  inkişafına  kompleks 

qiym


ət verir. Bu göstərici ilk dəfə  1990-cı  ildə 

BMT-


nin İnkişaf Proqramının tədqiqatçılar qrupu 

t

ərəfindən təklif edilmişdir. İnsan inkişafı indeksi 



dig

ər sosial-iqtisadi göstəriciləri əvəz etmək üçün 

n

əzərdə  tutulmamışdır.  Belə  ki, onlar müxtəlif 



ölk

ələrin vəziyyətinin tam təsvir edilməsi üçün 

vacibdir.  Ümumi  insan  inkişafı  indeksindən 

başqa, hazırda kişi  və  qadınlar, müxtəlif etnik və 

sosial qruplar, r

egionlar  üçün  insan  inkişafı 

indeksi  hesablanır  və  müntəzəm olaraq 

hesablamaların  metodologiyaları  təkmilləşdirilir. 

Hazırda  insan  inkişafı  indeksi  özünün  iki 

komponenti 

əsasında:  təhsil və  gəlir (əhalinin 

sayına 


görə 

ÜDM) göst

əricilərində 

modifikasiyalaşdırılmışdır. Orta təhsil ilini nəzərə 

almaqla, t

əhsil göstəricisi əhalinin savadlılığı kimi 

əyyənləşdirilir.  Gəlir sahəsində  hədd  miqyası 



kimi, 

əhaliyə  düşən ÜDM-nin orta dünya 

qiym

ətindən istifadə  edilir.  Əgər ölkə  ÜDM 



əhaliyə düşən orta  dünya səviyyəsindən yuxarıda 

yerl


əşirsə, bu zaman əhaliyə  düşən gəlirin 

artımına  onun  insan  inkişafına  qoyuluşunun 

azalması kimi baxılır. 

İnsan  inkişafı  indeksində  natura və  dəyər 

göst

əriciləri birləşir.  Bu  birləşmə  üçün 0-dan 1-ə 



q

ədər şkala tətbiq edilir. Kənarlaşmanın ölçülməsi 

bu  şkala  həddində  müxtəlif vahidlərdə  ölçülmüş 

göst


əricilərin birləşməsinə, həmçinin 

k

ənarlaşmanın 



maksimum 

və 


minimum 

qiym


ətlərinin müəyyənləşdirilməsinə imkan verir. 

İnsan  inkişafı  indeksi  0-dan 1-ə  qədər olan 

şkalada  hər bir təşkiledici  göstərici üçün 

ekstremal qiym

əti müəyyənləşdirir  və  üç 

m

ərhələdə 



yaradılır. 

Birinci 


mərhələdə 

göst


əricilərin kənarlaşması  ölkənin üç əsas 

d

əyişkən göstəricisi  əsasında  müəyyənləşdirilir: 



qarşıdakı həyatın davamlılığı (X

1

), t



əhsil (X

2

), h



ər 

bir 


əhaliyə  düşən ÜDM (loqarifm) (X

3

). H



ər bir 

göst


ərici üçün ekstremal (maksimum və 

minimum) qiym

ət:  qarşıdakı  həyatın  davamlılığı 

üçün – 25 v

ə 85 yaş; böyüklərin savadlılığı – 0 və 

100 faiz; t

əhsilin orta müddəti  –  0 və  15 il; 

əhalinin hər nəfərinə düşən ÜDM – 200 və 40 000 

ABŞ dolları. 1994-cü ildə gəlirin orta həddi kimi 

əhalinin hər nəfərinə  düşən ÜDM-un orta dünya 

norması  5120  ABŞ  dolları  qəbul  edilmişdir. 

Minimum qiym

ət son 30 il ərzində  müşahidə 

olunan minimumlar 

əsasında 

əyyənləşdirilmişdir, maksimum isə 2020-ci ilə 



proqnozlaşdırılmışdır.  Hər il müəyyənləşdirilən, 

faktiki minimum v

ə  maksimum qiymətlərlə 

ekstremal qiym

ətlərin təhrif  olunmuş  nəticələrə 

g

ətirə  biləcəyini nəzərə  alaraq,  o  yuxarıda 



göst

ərilənlərlə əvəz olunmuşdur ki, bu da ölkələr 

arasında  və  vaxta görə  əyani müqayisə 

aparılmasına  imkan  verməsidir. Ölkədə  insan 

inkişafı  indeksi  0,5-dən  aşağı  olarsa,  bu  zaman 

insan  inkişafı  aşağı  səviyyədə; 0,5-0,8  –  orta 

s

əviyyə; 0,8 və yuxarı olduqda isə, insan inkişafı 



yuxarı səviyyədə hesab edilir. 

 

İNSAN  İNKİŞAFI  KONSEPSİYASI

  - 

istehsal, 

əmtəə  və  xidmətlərin  bölüşdürülməsi 

m

əsələlərinin həlli ilə  gəlirlərin  əmələ  gəlməsinə 



 

311 


birbaşa təsir edən, ictimai tərəqqinin son məqsədi 

kimi qiym

ətləndirilən  insan  bacarığından  və 

imkanlarından 

istifadənin 

formalaşdırılması 

m

əsələlərinin həllini özündə birləşdirir.  



Buna  uyğun  olaraq,  insan  inkişafının  konseptual 

sxemi 4 


əsas elementin üzərində  qurulmuşdur və 

onlar aşağıdakılardan ibarətdir: 

-  m

əhsuldarlıq  -  insanlar öz fəaliyyətlərinin 

m

əhsuldarlığını  yüksəltməli, gəlirlərin  əmələ 



g

əlməsi prosesində  fəal  iştirak  etməli və  pullu 

mükafatlandırılma üçün çalışmalıdırlar. Buna görə 

d

ə, iqtisadi artım, əmək haqqının və məşğulluğun 



dinamikası  insan  inkişafını  təşkil  edən 

modell


ərdir; 

-  b

ərabərlik  –  ilk  əvvəl bütün insanlar bərabər 

imkanlara m

alik  olmalıdırlar.  İnsanların  iqtisadi 

v

ə siyasi həyatda öz imkanlarını həyata keçirməsi 



v

ə  bunlardan  faydalanması  üçün  onların  cinsi, 

irqi, milli, sinfi m

ənsubiyyəti,  yaşayış  yeri, 

firavanlıq  səviyyəsi və  s. ilə  bağlı  olan  bütün 

mane


ələr ləğv edilməlidir.  



davamlılıq  -  konsepsiyanın  bu  elementinin 

əsasını “insan hüquqlarının universallığı” prinsipi 

t

əşkil  edir  ki,  buna  müvafiq  olaraq,  imkanlardan 



istifad

ə  nəinki indiki nəsil üçün, gələcək nəsillər 

üçün d

ə  təmin  olunmalıdır.  Gələcək nəsillər 



qarşısında  borc saxlamamaq üçün bütün növ, 

fiziki, 


insani, 

ekoloji 


kapitalların 

t

əkmilləşdirilməsinin təminatı 



həyata 

keçirilm


əlidir. Belə  borclar  aşağıdakı  formalarda 

ola bil


ər: 

a) maliyy



ə, uzunmüddətli xarici və daxili borclarla 

şərtləndirilən;  

b) 

sosial, insan pote

nsialının  inkişafında 

investisiyalara laqeydlik; 

c) 


demoqrafik, 

əhalinin 

say 

artımına 



n

əzarətsizliyin  davamlılığı  (və  ya  əhalinin 

uzunmüdd

ətli azalmasının miqyası) ilə əlaqədar;  

ç)  ekoloji, t

əbii  ehtiyatların  tükənməsindən və 

ətraf mühitin çirklənməsindən doğan. 

İnkişaf  imkanlarının  indiki  və  gələcək nəsillər 

arasında ədalətli bölgüsü, həmçinin hər bir nəslin 

daxilind


ə hər hansı bir kəsin maraq və tələbatının 

dig


ərinin maraq və tələbatına qurban verilməməsi 

d

avamlılığa  daxildir. Bununla bərabər, bu 



ədalətlilik 

imkanların 

bərabərliyidir. Son 

n

əticələrin bərabərliyi heç də vacib deyil, belə ki, 



imkanların  reallaşdırılması  hər bir nəslin öz 

seçimidir.  





imkanların genişləndirilməsi inkişaf  insanların 

yalnız  maraqları  ilə  deyil, həm də  şəraitləri ilə 

h

əyata keçirilməlidir.  İnsanlar  onlarla  bağlı 



q

ərarların  qəbul edilməsi prosesində  və  digər 

prosesl

ərdə  hər cəhətdən  iştirak  etməlidirlər. 



Bazar v

ə tənzimlənmə arasındakı münasibət indiki 

zamanda 

olduğu 


kimi, 

gələcəkdə 

d

ə 

yumşalmalıdır.  İmkanların  genişləndirilməsi 



insanların  öz  ailələrinin, ölkənin və  bütövlükdə 

b

əşəriyyətin taleyinə  görə  olan məsuliyyətinin 



artırılması  deməkdir, xüsusilə  nəzərə  alsaq ki, 

insanların  müasir  bacarığı  təbiəti bərpa olunmaz 

dağıntıya gətirib çıxara bilər.  

1990-


cı 

illərdən 

başlayaraq, 

yuxarıdakı 

elementl

ərdən istifadə  edilməklə,  insan  inkişafı 

haqqında məruzələrdə insan potensialının inkişafı 

indeksi d

ərc  olunur.  Bu  indeks  insan  inkişafı 

sah


əsində  üç  əsas istiqamət üzrə  ölkənin  əldə 

etdiyi nailiyy

ət göstəricilərini əks etdirir və bunlar 

aşağıdakılardan  ibarətdir:  sağlam  həyat tərzi 

əsasında uzun ömürlülük; bilik və həyatın dəyərli 

s

əviyyəsi. 



Ümumiyy

ətlə,  insan  inkişafı  onun  potensialının 

reallaşmasını  əks  etdirir.  İnkişaf  -  insanlar nəyi 

ed

ə bilər və nəyə nail ola bilərlər, yəni insanların 



öz h

əyatlarında  həqiqi seçim etmələri  onların 

imkanlarından  və  malik  olduqları  sərbəstlik 

d

ərəcəsindən asılıdır.  



 

İNSAN  İNKİŞAFININ  DAYANIQLILIĞI

 

– 



insan  konsepsiyasının  sürətli  inkişafının  və 

davamlı inkişafın son nəticəsidir. İnsan inkişafının 

daya

nıqlığının  mahiyyəti həm  hazırda,  həm də 



g

ələcəkdə 

inkişafın 

imkanlarına 

girişdə 

b

ərabərliyin təmin edilməsindən ibarətdir. Bu 



anlayış, 

həmçinin 

davamlı 

inkişafın 

əyyənləşdirilməsində  olduğu  kimi,  ekoloji 



faktoru v

ə  yoxsulluq problemlərini nəzərə  alır. 

İnsan  inkişafının  dayanıqlığı  yalnız  iqtisadi 

inkişafı  tələb etmir, o eyni zamanda onun 

n

əticələrinin  ədalətli bölüşdürülməsini, adamların 



ətraf mühitin bərpa edilməsində  cavabdehliyinin 

artırılmasını  tələb edir. Belə  inkişaf  ilk  növbədə 

yoxsullara,  onların  həyatına  təsir göstərən 

q

ərarların  qəbul edilməsində  iştirak  imkanlarının 



artırılmasına  və  təmin edilməsinə  yönəldilir. Bu 

inkişaf  adamların,  təbiətin  inkişafı,  iş  yerlərinin 

sayının  artırılması  və  cəmiyyətdə  qadınların 

v

əziyyətinin yaxşılaşdırılması üçündür. 



İnsan  inkişafını  onun  seçiminin  genişlənməsi 

prosesi kimi ifad

ə etmək olar. Burada dayanıqlılıq 

xüsusi 


əhəmiyyətə  malikdir və  insanın  və  onun 

potensialının  inkişafının  əsas  əlamətlərindən biri 

sayılır.  Beləliklə, dayanıqlı  inkişaf  və  insan 

inkişafı konsepsiyası bir çox ümumi mövqeləri və 

prioritetl

əri birləşdirir. Dayanıqlı inkişaf və insan 

inkişafı  konsepsiyası  üçün  xarakterik  olan 

prinsipial ümumi 

əsaslar  aşağıdakılardan 

ibar


ətdir: 

- h


ər iki konsepsiyanın mərkəzində insan durur; 

insan inkişafı konsepsiyası çərçivəsində davamlı 



insan inkişafı nəzəriyyəsinin öz yeri vardır ki, bu 

da h


ər iki konsepsiya üçün “dayanıqlılıq” 

m

əfhumunun vacibliyini göstərir; 



 

312 


n

əsillər  arasında  və  onların  daxilində 



b

ərabərliyin olması prinsipial məsələdir; 

ekoloji faktor i



nsanların  həyatını  həm 

yaxşılaşdırmağa,  həm də  pisləşdirməyə  imkan 

yarada bil

ər; 


-  h

ər iki konsepsiyada vacib yeri yoxsulluqla 

mübariz

ə tutur; 



insanın  sağlamlığı,  sağlam  yaşayış  mühitinin 

t

əminatı  məsələləri həll olunmadan nə  davamlı 



inkişaf, nə də insan inkişafı mümkün deyildir; 

- t


əhsil, xüsusilə də ekoloji təhsil insan inkişafının 

vacib vasit

əsidir; 

ekoloji  faktor  insanın  seçim  imkanına 



əhəmiyyətli dərəcədə təsir edir; 

-  g


əlirlərin,  maddi  rifahın  artması  məqsəd deyil, 

t

əmiz  ətraf mühitin vacib rol oynadığı  insan 



h

əyatının 

keyfiyyətcə 

yaxşılaşdırılması 

vasit

əsidir; 


davamlı  inkişafda  və  insan  inkişafında 

əhəmiyyətli rol istehlak modellərinin,  istehlakçı 

davranışlarının  dəyişməsidir.  Sonrakı  insan 

inkişafına  və  davamlı  inkişafa  keçid  dünyəvi 

insan probleml

ərini yüngülləşdirmədən və  həll 

etm


ədən mümkün deyildir; 

davamlı  inkişafın  və  insan  inkişafının 



reallaşdırılmasının  təmin edilməsi üçün əhalinin 

əsas qrupunun rolu güclənir:  qadınların,  yerli 

əhalinin, qeyri-dövlət təşkilatlarının, həmkarların, 

yerli hakimiyy

ətin, işgüzar və sənaye dairələrinin; 

-  z


ənginliyə,  yoxsulluğa,  təbiətə, nəsillərə 

münasib


ətdə  etik, dini, mədəni, mənəvi 

probleml


ər  davamlı  inkişaf  və  insan  inkişafı 

konsepsiyasının  formalaşdırılmasında  əsas rol 

oynayır; 

davamlılıq  və  insan inkişafı  nöqteyi-nəzərindən 



“n

əsillər  arasındakı  borc”  problemi  aktualdır. 

Burada  borcların  üç  növü  nəzərdə  tutulur: sosial 

(t

əhsil və  səhiyyənin  axıracan  investisiya 



olunmaması),  iqtisadi,  ekoloji  (təbii sərvətlərin 

tük


ənməsi və ətraf mühitin çirkləndirilməsi). 

Bu  konsepsiyalar  arasındakı  qarşılıqlı  əlaqələr 

insan  inkişafı  və  davamlı  inkişaf  üçün  yuxarıda 

sadalanan müdd

əalarla bitmir. Bunlardan əlavə, 

bir çox ümumi problem v

ə prioritetlər də vardır.  

 

İNSTİTUSİONAL  BÖLMƏ

  –  (I)  -  bütün 

iqtisadiyyatı  təşkil  edən rezident institusional 

vahidl

ərdir.  Onda  ayrı-ayrı  (qarşılıqlı  istisna 



edil

ən)  aşağıdakı  beş  institusional  bölmə 

birl

əşmişdir:  



- qeyri-maliyy

ə koorporasiyaları bölməsi; 

- maliyy

ə koorporasiyaları bölməsi; 

- dövl

ət idarəetmə orqanları bölməsi; 



-  ev t

əsərrüfatlarına  xidmət göstərən qeyri-

kommersiya t

əşkilatları bölməsi; 

- ev t

əsərrüfatları bölməsi.  



(II)  -  institusional sektor Avropa milli hesablar 

sistemind

ə  (AMHS) institusional vahidlərin 

m

əcmusu kimi müəyyən edilir. Birtipli iqtisadi 



f

əaliyyət növlərini  həyata keçirən institusional 

vahidl

ər sektor və  altsektorlar  (qeyd: 



“İnstitusional  sektor”u  “Sahə  sektoru” ilə  səhv 

salmaq olmaz)  üzr

ə qruplaşdırılır. 

“Birtipli f

əaliyyət növü”  meyarı  aşağıdakılara 

gör


ə müəyyən edilir: 

İstehsalçının tipi: 

- xüsusi v

ə dövlət bazar istehsalçıları; 

-  özünün son istifad

əsi üçün xüsusi məhsul 

istehsalçıları; 

- dig


ər xüsusi və dövlət qeyri-bazar istehsalçıları. 

Əsas fəaliyyət və funksiyalar. 

Avropan  Milli  Hesablar  S

istemi  aşağıdakı 

institusional sektorları fərqləndirir: 

- qeyri-maliyy

ə korporasiyaları; 

- maliyy


ə korporasiyaları; 

- dövl


ət idarəetməsi; 

- ev t


əsərrüfatları (istehlakçı və ya sahibkar kimi); 

-  ev t


əsərrüfatlarına  xidmət göstərən qeyri-

kommersiya idar

ələri; 

- “qalan dünya”. 



 

İNSTİTUSİONAL  ƏHALİ 

– 

əssisə 



adlanan yerl

ərdə  daimi  yaşayan şəxslərdən ibarət 

olan ölk

ə  əhalisinin  bir hissəsidir. Belə  şəxslər 

birlikd

ə  yaşayır,  adətən birlikdə  qidalanırlar, 



yaşamanın  ümumi  məqsədilə  əlaqəlidirlər və  bir 

sıra  ümumi  qaydalara  tabedirlər, yəni  əhalinin 

xüsusi sosial qrupunu t

əşkil edirlər. Onlara 

internat tipli m

əktəblərdə  və  universitet 

yataqxanalarında,  qocalar  və  əlillər evlərində, 

dig


ər ümumi himayə və dini müəssisələrdə, hərbi 

v

ə polis kazarmalarında, islah müəssisələrində və 



dig

ər müəssisələrdə  yaşayanlar  aiddirlər. Belə 

so

sial  qrupların  üzvləri  adi  “şəxsi” ev 



t

əsərrüfatından  fərqlənən qrup ev təsərrüfatlarını 

v

ə  ya kollektiv ev təsərrüfatlarını  təşkil  edirlər. 



əssisələrdə  yaşayan,  lakin  orada  yaşayanların 

sayına  daxil  olmayan  (məs: xidmətedici heyət) 

şəxslər adi ev təsərrüfatlarına aid edilirlər. 



 

İNSTİTUSİONAL  VAHİD

  –  (I)  -  aktivl

ərə 


sahib olmaq, öz üz

ərinə  öhdəlik qəbul etmək və 

t

əsərrüfat fəaliyyəti və  digər təsərrüfat vahidləri 



il

ə əməliyyatlarla məşğul olmaq  hüququna malik 

olan t

əsərrüfat vahididir. Hər bir institusional 



vahid aktivl

ər və öhdəliklər üzrə balans cədvəlləri 

d

ə daxil olmaqla, ya təsərrüfat vahidinin uçotunu 



aparmalı,  ya  da  zəruri hallarda onu aparmaq 

imkanına malik olmalıdır. İnstitusional vahidin iki 

növü mövcuddur: 1)  ev t

əsərrüfatlarında  məşğul 

olan 

fiziki  şəxslər və  ya  şəxslər qrupu;  2) 



korporasiyaları,  dövlət müəssisələrini və  digər 

t

əşkilatları  təmsil edən  hüquqi  şəxslər. Vahid-



 

313 


rezidentl

ər  iqtisadiyyatın  5  bölməsini  əhatə  edir: 

qeyri-maliyy

ə 

korporasiyalarını, 



maliyyə 

korporasiyalarını,  dövlət müəssisələrini, ev 

t

əsərrüfatlarını,  ev  təsərrüfatlarına    xidmət 



göst

ərən qeyri-kommersiya təşkilatlarını. 



Yüklə 17,41 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   76   77   78   79   80   81   82   83   ...   182




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin