A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

anorganik
(oxak, sement, gips, suyuq,shisha va boshqa); 2. 
organik (bitum, yelim, polimer). Ularni qizdirib, suyuklantirib yoki organik suyuqliklarda eritib 
ishchi xolatga keltiriladi. 
 
Nazorat uchun savollar: 
1.Bog‘lovchi moddalar qanday moddalar.
2.Bog‘lovchi moddalar tarixi. 
3.Bog’lovchi moddalarning asosiy xomashyosi. 
4. Portlandsemen kim tomonidan kashf etilgan. 
Qo‘llaniladigan ta'lim texnologiyalari
: 
kompyuter texnologiyalari, laboratoriya 
jixozlari, ko‘rgazmali qurollar( beton kubiklar, qorishmalar, slaydlar); 
Darsni o’tishda qo’llaniladigan pedagogik metod turlari: 
- 
Aqliy hujum, klaster,
Darsni o’tishda qo’llaniladigan texnik vosita turi: 
-
Ko’rgazmali qurol 
-
Proyektor 
-
Slayd 
-
Tarqatma material 
 
2-AMALIY MASHG’ULOT 
Mavzu: Bog‘lovchi moddalarning sinflanishi 
Xamma quruvchi mineral bog‘lovchi moddalar asosiy guruxga bulinadi: xavoli, suvli, 
gidravlik kislotaga chidamli. Xavoli, ya'ni faqat xavoda qotish xususiyatiga ega bo‘lgan 
moddalar uzoq muddat mustaxkamligini saqlab turadi. Kimeviy tarkibiga ko‘ra ular turt guruxga 
bo‘linadi: 1) ohakli bog‘lovchi moddalar, ular asosan kalsiy oksid CaO dan iborat; 
2) 
Magnezial 
bog‘lovchi moddalar, uning tarkibida magniy oksid bo‘ladi; 3) Gipsli bog‘lovchi moddalar, bu 
moddalarning asosini kalsiy sulfat tashkil etadi; 4) suyuq shisha - natriy silikat yoki kaliy silikat 
(suvli eritmasi).
Gidravlik bog‘lovchi moddalar tez qotadi va uzoq vaqtgacha o‘zining mustaxkamligini 
faqatgina havo ta'siridan emas, balki suv ta'sirida xam saqlab turadi (xatto ba'zan oshiradi). 

---

92 
Gidravlik bog‘lovchi moddalar kimyoviy tarkibiga ko‘ra asosan to‘rtta oksiddan tashkil topgan 
murakkab tuzum shaklida ifodalanadi. 
O‘z navbatida uchta asosiy guruxga bo‘linadi:1) asosan kalsiy silikat (75% dan 
ko‘proq)dan iborat silikatli sement, unga portlandsement va uning boshqa turlari kiradi. Bular 
xozirda qurilishda asosiy "kuch" xisoblanadi;2) Alyuminatli sementlar, uning asosi kalsiy 
alyuminat xisoblanadi, ulardan asosiysi qum tuproqli sement va uning turdoshlaridir; 3) 
Gidravlik ohak va romansement. 
Kislotalarga chidamli sementlar uchinchi guruxga qarashli bo‘lib, tarkibi o‘ta 
maydalangan kremneftorli natriy va kaliy yoki natriy silikatni suvli eritmasidan tashkil topgan. 
Bu bog‘lovchi modda oldin xavo muxitida qotgach uzoq vaqt davomida xar xil kislotalar 
ta'siriga qarshilik kursatishi mumkin. 
SHiP I-V,2-69 qoidalariga ko’ra yuqorida aytilib o‘tgan moddalar bilan bir qatorda 
aloxida guruxga avtoklavda qotuvchi bog‘lovchi moddalar ajratilgan. Bularning qotish jarayoni 
yaxshi o‘tishi uchun bosimi 0,8-1,5 MPa ga teng bo‘lgan to‘yingan bug‘ bo‘lishi lozim. Bu 
guruxga ohak-kvars, ohak-shlak, oxak-kulli, mikroqushimchali sementlar, "jumladan kvars qumi 
asosidagi qumli sementlar misol bo‘ladi. Chunki ular gidrotermal va shunga yaqin muxitda 
yaxshi qotadi. Ularni