A. X. Mamirov − JizPI, "qm va K" kafedrasi katta o’qituvchisi

Yuqori xaroratda kuydirilgan gips (Estrix-gips) 
Gipsni 800-1000
0
C da kuydirish va oxirgi maxsulotni un xolatiga keltirish estrix-gips 
deb ataladigan bog‘lovchi modda olish imkonini beradi. Gips 
kuydirilganda to‘liq 
suv 
yo‘qotiladi va oz miqdorda CaO xosil bo‘ladi. U 
«tiriltiruvchi» 
katalizator rolini o‘ynaydi. 
Yuqori xaroratda kuydirilgan gips q
otganda suvsiz 
CaSO
4
ikki molekula suvli gipsga o‘tadi. 
Bunda oraliq maxsulot sifatida yarimgidrit xosil 
bo‘lmaydi. 
Gidratlanish sekin boradi, 
SaO gidratlanadi, uning bir qismi CaSO
4
bilan o‘zaro ta'sirlanishi mumkin, bunda CO
2
xisobiga 
CaSO
3
xosil
qiladi. Qotganda xajmi bir oz qisqaradi. Yuqori haroratda kuydirilgan gipsning 
xossalari kuydirish haroratiga bog‘liqdir. yuqori haroratda kuydirilgan gipsni fosfogipsdan ham 
olish mumkin tarkibida fosfor oksidi R
2
O
5
 
bo‘lgani uchun kuydirish haroratini pasaytirish 
mumkin. Tishlashish va qotish jarayoniga silikatlarni alyuminatlarni ta'siri nixoyatda katta va 
oxirgi maxsulot tez tishlashish va qotishi bilan ajralib turadi. Ushbu gipsdan tayyorlangan 
maxsulotlar suvga, sovuqqa chidamligi bilan oddiy qurilish gipsdan tayyorlangan maxsulotlarda 
ajralib turadi. 
Choksiz pollar, bino devorini sun'iy maramar, ichini pardozlash uchun qorishmalar 
tayyorlashda ishlatiladi. 
Gipsli bog‘lovchi turlari 
A.V. Voljenskiy, R.V. Ivannikov va boshqalar tavsiya etgan gips sement 
- 
putssolan 
bog‘lovchi moddalarni qurilish maxsulotlari ishlab chiqarishda ishlatilishi mumkin. U atrof-
muxitning juda xam namgarchiligiga chidamli bo‘ladi. Tarkibi asosan 50-70% qurilish gipsdan 
15-25% portlandsementdan, 
10-
25% putssolan gidravlik qo‘shimchalardan iborat. bog‘lovchi 
tarkibidagi putssolan qo‘shimchani roli shundan iborat: suvli muhitda Ca(OH)
2 
ning 
konsentratsiyasini pasaytiradi va yuqori asosli kalsiy gidroalyuminatlarni mustaxkam past asosli 
gidroalyuminatlarga o‘tishiga sharoit yaratadi. 
Portlandsementdagi kalsiy silikatlar suv reaksiya kirishib SSN(V) tipidagi 
gidrosilikatlar xosil qiladilar va bog‘lovchini suvga chidamliligini oshiradi. Putssolan 

---

101 
qo‘shimcha sifatida trepel, opoka, diatomit, faol vulqon jinslar, gillar, kullardan foydalanish 
mumkin. 
Bu bog‘lovchidan kam qavatli yashash binolar, vanna xonalar uchun devorlar, 
ventilyasiya kanallar uchun bloklar tayyorlash uchun ishlatiladilar. 
Bog‘lovchi asosida tayyorlangan beton va buyumlar 20±5 °C
sovuqqa chidamligi bilan ajraladi.