14 ORGANIK OLAMNING XILMA-XILLIGI I BO‘LIM Bakteriya virusi — bakteriofaglarning hujayraga kirishi biroz bosh-
qacharoq. Bakteriyalarning qalin hujayra qobig‘i hayvon hujayralaridek
oqsil-retseptorli va unga birikkan virus bilan birgalikda sitoplazmaga
kirib borishiga imkon bermaydi. Shuning uchun bakteriofag hujayrasiga
ichi kovak tayoqcha yordamida uning boshchasida joylashgan DNK (yoki
RNK) itarib kiritiladi (4- rasm). Bakteriofagning genomi sitoplazmaga
tushadi, kapsid esa tashqa rida qoladi. Bakteriya hujayrasi sitoplazmasida
bakteriofagning genomi reduplikatsiyasi boshlanadi hamda oqsil sintezlanib
uning kapsidi shaklla nadi. oradan ma’lum vaqt o‘tgandan so‘ng bakteriya
hujayrasi nobud bo‘ladi. Yetilgan fag zarrachalari esa tashqariga chiqadi.
Viruslarning kelib chiqishi. Viruslar avtonom genetik tuzilmalar bo‘lib,
hujayradan tashqarida rivojlana olmaydi. Taxminlarga ko‘ra viruslar va bak-
te riofaglar hayotning hujayraviy shakllari bilan birgalikda rivojlangan hujay-
raning maxsus irsiy elementlari hisoblanadi.
1. 2. 3. 4. 5. Virus qanday tuzilma?
Hujayra bilan virusning o‘zaro ta’sir jarayoni nimaga asoslangan?
Virus hujayraga qanday yo‘l bilan kiradi?
Bakteriofaglar bilan bakteriya hujayralarining o‘zaro ta’sir etish xususi-
yatlarini ko‘rsating.
Hujayraga viruslarning ta’siri nimalarda namoyon bo‘ladi?
DNKli boshcha
Yoqachasi
Dum qismidagi
iplar
G
‘
ilof
bakteriya hujayrasi bilan qo ‘ shilishi- dan oldin. 4- rasm. Bakteriofagning modeli: DNK
