A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

74
HAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARI
III BO‘LIM
Yorug‘lik bosqichi
Qorong‘ulik bosqichi
Gidroksil ionlar ya’ni oH
— 
esa o‘zining elektronini boshqa moleku-
lalarga beradi va erkin radikalga aylanadi. Radikallar o‘zaro qo‘shilib, suv 
va mole kular kislorod hosil qiladi (34- rasm).
4oH o
2 
+ 2H
2
o.
Shunday qilib, fotosintez jarayonida hosil bo‘ladigan va atmosferani 
boyi tadigan molekular kislorod manbai suv hisoblanadi. Quyosh energiyasi 
nafaqat suv ni parchalashga balki fosfat kislota va ADF dan ATF larni hosil 
qilishga ham sarflanadi. Bu juda samarali jarayon: xloroplastlarda kislorod-
ning ishtirokisiz, shu o‘simlik mitoxondriyalariga nisbatan 30 marta ko‘p 
ATF sintezlanadi. Shu yo‘l bilan karbo nat angidridni biriktirish jarayoni 
uchun energiya to‘planadi. Bu reaksiyalarda ATF va vodorodni ko‘chiruvchi 
organik birikmalardagi vodorod ishtirok etadi. 
6Co
2 
+ 18ATF + 12 organik birikma H
2
C
6
h
12
o
6 
+ 6H
2
o +
glukoza
+18ADF + 18H
3
Po
4 
+ organik birikma.
34- rasm.
III. Uglevod sintezi
I. Yorug‘lik ta’sirida suvning 
parchalanishi (fotoliz)
Yorug‘lik
Uglerod
sikli
II. ATF sintezi
Fotosintez 
sxemasi.
Xlorofill

---

75
HAYOTIY JARAYONLARNING KIMYOVIY ASOSLARI
III BO‘LIM
1.
2.
3.
Fotosintez deb nimaga aytiladi?
Fotosintez jarayonida nimalar ro‘y beradi?
Fotosintez jarayonida atmosferaga chiqadigan kislorodning manbayi 
nima?
32- §. Xemosintez
1.
2.
3.
o‘simliklarning kosmik ahamiyatini tushuntirib bering.
Suvning fotolizini tushuntiring.
Qaysi organizmlar fototroflar deyiladi?