A. Zikiryayev, A. To ‘ xtayev, I. Azimov, N. Sonin

Asbob va materiallar: etil spirti, yodning 1% li eritmasi, yorongul, xona o‘sim-
ligi, ochiq joyda o‘sayotgan barg sathi katta birorta o‘simlik (otquloq yoki chinor 
daraxti).
Ish tartibi: 
1. o‘simlik bargining ostki va ustki tomonini to‘sadigan qora qog‘oz olib, har 
ikkala tomonidan bir xil ko‘rinishga ega shakl (uchburchak, to‘rtburchak) 
kesib olinadi va u bargga qistirg‘ichlar yordamida biriktirib qo‘yiladi. 2 soat 
o‘tgandan keyin barg kesib olinadi, qog‘oz olib tashlanadi va qaynab tur-
gan suvda 2—3 daqiqa ushlanadi, so‘ngra pigmentlardan tozalash uchun 
spirtga solinadi, keyin spirtdan olib suvda yuviladi. So‘ngra bargni yod erit-
masi solingan idishga olamiz. Shisha tayoqcha yordamida barg tekislansa 
barg ning ochiq joyida ko‘k rangli dog‘ hosil bo‘lganini ko‘ramiz. Bargning 
yopib qo‘yilgan joylari rangsiz bo‘ladi, chunki kraxmal hosil bo‘lmaydi.
34- §. 5- laboratoriya mashg‘uloti
O‘simlik bargida organik moddalarning hosil bo‘lishi

---

35- §. Mitoz
VIII bob
 
Hujayra sikli
IV
BO‘LIM
ORGANIZMLARNING KO‘PAYISHI VA
INDIVIDUAL RIVOJLANISHI
Hujayra sikli
Organizmlarning individual 
rivojlanishi — ontogenez
Organizmlarning ko‘payishi
Ko‘payish yoki o‘zini-o‘zi qayta tiklash organik (tirik) tabiatning o‘ziga 
xos xususiyatlaridan biri. Ko‘payish — bakteriyalardan tortib, sut emi-
zuvchilargacha bo‘lgan barcha tirik organizmlar uchun xosdir. Har bir 
o‘simlik va hayvon, bakteriya va zamburug‘ turining yashashi, ota-ona va 
avlodlar o‘rtasidagi izchillik faqat ko‘payish tufayli saqlanib turadi. Tirik 
organizmlarning o‘zini-o‘zi paydo qilish va boshqa xususiyatlari rivojlanish 
bilan uzviy bog‘liqdir. Rivoj lanish barcha tiriklik: eng kichik bir hujayrali 
organizmlar uchun ham, ko‘p hujayrali o‘simlik va hayvonlar uchun ham 
tabiiy jarayon hisoblanadi.
Ko‘p hujayrali organizm hujayralar yig‘indisidan tashkil topgan bo‘lib, 
har bir hujayra aniq tuzilishga va funksiyaga ega. Hujayraning yashash 
muddati tuzilishi va funksiyasiga bog‘liq holda turlicha bo‘ladi. Misol 
uchun nerv va muskul hujayralari embrional rivojlanish davri tugagandan 
keyin bo‘linmaydi va organizmning butun umri davomida o‘z funksiyasini 
bajaradi. Boshqa hujayralar — suyak iligi, epidermis, ichak epiteliysi butun 
umri davomida bo‘linib ko‘payib turadi. Shunday qilib, hujayraning hayot 
sikli bo‘linishdan hosil bo‘lgan yangi hujayraning nobud bo‘lishigacha yoki 
keyingi bo‘linishigacha bo‘lgan davrni o‘z ichiga oladi. Bu vaqtda hujay-
ra o‘sadi, ko‘p hujayrali orga-nizmning to‘qima va organlarida o‘ziga xos 
funksiyani bajaradi.