1-bosqich. Har bir o’lchov uchun subindekslarni hisoblash. Ko’rsatkichlarni 0 dan 1 gacha shkalali indekslarga o’zgartirish maqsadida
minimal va maksimal belgilar (yoki maqsadli mo’ljallar) o’rnatiladi. Agregatlash
uchun o’rtacha geometrik o’lchamdan foydalanilgani tufayli maksimal belgi
istalgan ikki mamlakat yoki vaqt davrlari o’rtasidagi (foizda) qiyoslovga ta’sir
qilmaydi. Maksimal belgilar 1980-2010 yillarda mamlakat indikatorlarining
haqiqatda kuzatilayotgan yuqori belgilariga qo’yiladi.
O’sish minimal darajalarga nisbatan o’lchanib, ular jamiyatga ma’lum
davrda saqlanib qolish uchun zarur. Quyidagi minimal belgilar o’rnatilgan:
tug’ilishda kutilayotgan umr davomiyligi uchun – 20 yil, ta’lim sohasida ikkala
o’zgaruvchi uchun – 0 va aholi jon boshiga yalpi milliy daromad uchun – 163
AQSH dollari.
Minimal ta’lim darajasi haqidagi tasavvur jamiyatlar rasmiy ta’limsiz
mavjud bo’lishi mumkinligi bilan ma’qullanadi. 163 AQSH dolllardan iborat
yashash uchun zarur asosiy daromad darajasi – mavjud tarixiy ma’lumotlar
bo’yicha biror-bir mamlakatda erishilgan kuniga 45 sentga ekvivalent eng kam
belgi (Zimbabve, 2008 y.), bu Jahon banki tomonidan o’rnatilgan kuniga 1,25
AQSH doll.ga teng kambag’allik chegarasidan 1/3 marta ortiq.
1. Kutilayotgan umr davomiyligi indeksi.Kutilayotgan umr davomiyligi
indeksi tug’ilishda kutilayotgan umr davomiyligini oshirishda mamlakat
tomonidan erishilgan nisbiy o’sishni o’lchaydi. U kutilayotgan umr davomiyligi
ko’rsatkichi asosida o’lchanadi.
Kutilayotgan umr davomiyligi mazkur davrda tug’ilgan chaqaloqning
taxminiy umr davomiyligini belgilaydi, chunki umuman, o’rtacha umr davomiyligi
muayyan mamlakatda turmush sharoitlarining barqaror o’lchanishini aks ettiradi.
Kutilayotgan umr davomiyligi indeksini belgilashda xalqaro metodikada qabul
qilingan minimal va maksimal belgilar muvofiq tarzda 20 va 83,2 sifatida
(Yaponiya, 2010 y.) belgilangan. Umr davomiyligi indeksini hisoblashda quyidagi
formula qo’llaniladi:
172
,
2
,
63
20
20
2
,
83
20
min
max
min
t t t t LE LE LE LE LE LE LEI bu yerda: LEI
